SPAK ka shtrënguar hetimet ndaj tenderave të AKSHI-t, duke thirrur mbi 20 persona në vetëm dy javë, mes tyre drejtoresha Mirlinda Karçanaj dhe disa nga punonjësit e strukturës që prej vitesh është kthyer në simbol të korrupsionit dixhital, dështimeve sistemike dhe shpërdorimit të fondeve publike. Ndërsa oficerët e BKH-së kontrollojnë kompani si “Soft & Solution” e Ermal Beqirit dhe mbledhin dokumente që lidhin fijet me një rrjet tenderash të fryrë, mbetet e qartë se hetimi është afruar më shumë se kurrë tek vetë agjencia që ka ndërtuar një imperium pa kontroll dhe pa përgjegjësi.
AKSHI ndërkohë vijon ritmin e zakonshëm të shfrytëzimit të parasë publike. Vetëm këtë gusht u hap tenderi 2.57 milionë euro për platformën ACRIS, një projekt tjetër që ndjek modelin klasik të agjencisë: një sistem që në letër është reformë, në praktikë është faturë, dhe në realitet nuk do të shfrytëzohet kurrë. Kjo histori është përsëritur dhjetëra herë. Qindra milionë lekë u hodhën për riformatimin e e-Albania-s, ndërkohë që faqja mbeti e pasigurt, e paqëndrueshme dhe bie në funksion sa herë që ka ngarkesë më të lartë. Në vitin 2022, sulmi iranian e çoi në kolaps të gjithë sistemin elektronik të shtetit, duke ekspozuar nivele të frikshme të paaftësisë institucionale. E megjithatë askush nuk mbajti përgjegjësi. Nuk pati auditim. Nuk pati raport publik. Nuk pati asnjë dokument teknik nga AKSHI që të shpjegonte shkatërrimin e infrastrukturës dixhitale.
Por dështimet e AKSHI-t nuk nisin as me sulmin iranian, as me platformat fantazmë, as me mungesën e sigurisë. Ato nisin me rrjedhjet masive të të dhënave që kanë tronditur vendin, duke e kthyer Shqipërinë në shembull të keq të menaxhimit të informacionit publik.
Në 2021, u publikua databaza e famshme e patronazhistëve, që ekspozoi të dhënat personale, bindjet politike, adresat, kontaktet dhe preferencat e qytetarëve të Shqipërisë. Ky ishte një skandal që në çdo vend europian do të kishte çuar në dorëheqje të menjëhershme dhe ndjekje penale. Në Shqipëri, u mbyll me konferenca relativizuese. Asnjë hetim nuk shkoi deri te AKSHI, ndonëse të gjitha gjurmët nisnin aty. U publikuan edhe databaza të tjera me paga, rroga, numra telefoni, funksione shtetërore dhe të dhëna sensitive për qindra mijëra qytetarë. Çdo rrjedhje e të dhënave tregonte një të vërtetë të vetme: AKSHI nuk zotëron as kontroll, as siguri, as standarde bazike teknike.
Agjencia nuk ka mbajtur asnjëherë inventar real të të dhënave që qarkullojnë në sistemet e saj, nuk ka dokumentim teknik të hapur, nuk ka logje transparence, nuk ka kontroll të aksesit dhe nuk ka arkitekturë të unifikuar sigurie. Qytetarët e paguajnë koston e kësaj anarkie dixhitale përmes humbjes së privatësisë, ekspozimit ndaj mashtrimeve, shantazhit të mundshëm politik dhe një klime të përgjithshme frike ndaj teknologjisë së shtetit.
Por skandalet e AKSHI-t shkojnë akoma më thellë. Agjencia ka instaluar një monopol absolut mbi tregun e teknologjisë në Shqipëri. Të gjitha tenderat më të rëndësishëm qendrojnë të centralizuar në duart e saj. Të njëjtat kompani marrin gjithmonë kontrata, shpesh pa konkurrencë reale. Tenderat përfshijnë çmime të fryra, terma të mjegullt teknikë, mungesë dokumentacioni dhe kritere që favorizojnë një grup të vogël përfituesish të lidhur me politikën. Në këtë rreth përfshihen figura të njohura si Ermal Beqiri, entitete të lidhura me Ilir Beqajn, Gerond Meçe dhe kompani që prej vitesh ndjekin ciklin tender-faturë-dështim, ndërsa AKSHI mban dorezën e hekurit mbi gjithë procesin.
Në të njëjtën kohë, AKSHI ka prodhuar një mur propagande rreth vetes, duke shitur platforma të dështuara si “inovacion”, prezantuar video pompoze, promovuar teknologji të cilat nuk janë përdorur kurrë dhe duke simuluar rezultate kombëtare që nuk ekzistojnë. Në realitet, Shqipëria renditet e 62-ta në botë për qeverisje elektronike dhe eksporton vetëm 240 milionë dollarë ICT. Për një dekadë investimesh të pretenduara në digjitalizim, këto rezultate janë tregues se fondet nuk janë përdorur për zhvillim, por për shpërndarje.
Në fund, rrënja e gjithë kësaj piramide mbetet e njëjta: AKSHI ka qenë një institucion totalisht i mbrojtur politikisht. Karçanaj është figurë e ngjitur pas Kryeministrit, jo vetëm institucionalisht, por edhe personalisht. E ka shndërruar agjencinë në një pikë kyçe të menaxhimit të fondeve që kalojnë nën pretekstin e digjitalizimit. Tenderat e teknologjisë janë kthyer në një rrjet të sofistikuar ekonomiko-politik, ku teknologjia shërben si mbulesë për pagesa të fryra dhe për kontrata të cilat nuk prodhojnë asnjë vlerë reale.
SPAK sot ka filluar të prekë shtresat e jashtme të këtij sistemi: kontraktorët, nën-kontraktorët, individët që kanë marrë tendera dhe kanë përfituar prej tyre. Por thelbi i skemës është vetë agjencia që i ka konceptuar, aprovuar dhe firmosur. E gjithë historia e patronazhistëve, e databazave të rrjedhura, e sulmeve kibernetike, e tenderave të fryra, e platformave të dështuara, e mungesës së transparencës, e monopolizimit të tregut dhe e mbrojtjes politike të AKSHI-t tregon se korrupsioni nuk është një anomali, por është vetë arkitektura funksionale e institucionit.
Deri kur SPAK të vendosë të shkojë deri te kjo bërthamë, çdo hetim mbetet i pjesshëm. Çdo platformë e re mbetet një formë e vjetër për të zhdukur para publike. Dhe çdo deklaratë për inovacion mbetet një fasadë për një realitet ku qytetarët humbin të dhënat, shteti humb besueshmërinë dhe buxheti humb miliona. Shqipëria nuk ka dështuar me teknologjinë. Teknologjia është përdorur qëllimisht për të dështuar popullin.
