Nga Dennis Miskiç, WIENER ZEITUNG
Aplikacioni hapet normalisht. Videoja e parë ngarkohet. Por kur zbret poshtë, nuk shfaqen më video të tjera. TikTok është i bllokuar. Ky është realiteti prej rreth tre muajsh për të gjithë ata që përpiqen ta përdorin aplikacionin në Shqipëri.
Elind Selenica ma tregon në telefonin e tij, ndërsa jemi ulur në një kafene në fund të majit në kryeqytetin shqiptar, Tiranë. Duhen vetëm disa sekonda që ai të aktivizojë një VPN dhe të përdorë sërish TikTok. VPN-ja ndryshon adresën IP të telefonit të tij. Thënë thjesht: duket sikur ai ndodhet në një vend tjetër.
Bllokimi erdhi pas një ngjarjeje tragjike në një shkollë në Tiranë. Dy nxënës u përfshinë në një konflikt, të cilin e kishin zhvilluar edhe përmes TikTok-ut: në nëntor 2024, njëri prej tyre goditi tjetrin me thikë. Viktima ishte vetëm 14 vjeç. Qeveria shqiptare reagoi me një ndalim të plotë të TikTok-ut në të gjithë vendin – deri më tani, si i vetmi vend në Europë që ka ndërmarrë një hap të tillë. Ndërsa në mbarë botën diskutohen kufizimet për TikTok-un, masa e rreptë e qeverisë shqiptare mbetet unike.
Për kryeministrin shqiptar Edi Rama, aplikacioni kinez TikTok është fajtor i drejtpërdrejtë për incidentin. “TikTok është si një rrugaç në lagje dhe ne do ta dëbojmë këtë rrugaç për një vit nga lagjja jonë,” tha ai si arsye për bllokimin. Sipas tij, të rinjtë radikalizohen në këtë platformë dhe zhvillojnë më shumë prirje ndaj dhunës – megjithëse autoriteti shqiptar i mbikëqyrjes së mediave kishte tashmë një bashkëpunim me TikTok për të rregulluar përmbajtjet.
Qeveria pretendoi se kishte zhvilluar konsultime me mësues dhe prindër. Sipas saj, 90% e prindërve që morën pjesë në anketë ishin në favor të bllokimit të TikTok-ut. Megjithatë, nuk ka të dhëna zyrtare për këto bisedime dhe vetë anketa nuk ishte transparente. Për këtë arsye, kritikët e konsiderojnë këtë si një justifikim të dobët për ndalimin.
TikTok vazhdon të përdoret
Por çfarë ndodh kur askush nuk respekton ndalimin? Shumica e njerëzve në Tiranë e përdorin ende aplikacionin si zakonisht – thjesht përmes një lidhjeje VPN, ashtu si Alex. I riu shqiptar punon kamerier në një bar në Tiranë në mbrëmje. Edhe aty sheh shpesh të rinj që përdorin TikTok. Alex thotë se pothuajse të gjithë rreth tij – të rinj apo të moshuar – janë përshtatur menjëherë. “Pothuajse askush që njoh nuk e konsideron ndalimin si diçka pozitive,” tregon 21-vjeçari. “Ka shumë mënyra si mund të investojë qeveria në të ardhmen e brezit të ri. Për shembull, përmes arsimit ose përmirësimit të infrastrukturës sociale.”
Sa seriozisht e ka politika shqiptare ndalimin, shihet edhe nga rasti i Erion Veliajt. Kryetari i Bashkisë së Tiranës dhe bashkëpartiak i Edi Ramës ndodhet në paraburgim që nga shkurti. Ai po hetohet për korrupsion dhe pastrim parash. Megjithatë, në llogarinë e tij në TikTok publikohen disa herë në javë video të reja me mesazhe politike.
Përndryshe: Ndalimi i TikTok-ut ndodhi dy muaj para zgjedhjeve parlamentare. Edi Rama dhe Partia Socialiste dominojnë në mediat tradicionale. Partitë më të vogla ankohen se gjatë fushatës zgjedhore nuk ftohen në emisione debatuale. Përveç kësaj, shpesh ka raporte për korrupsion politik. Për shumë ekspertë, fitorja e Ramës nuk ishte më një surprizë.
Partitë më të vogla mund të arrinin votuesit vetëm përmes fushatave në rrugë ose rrjeteve sociale. Për këtë arsye, ato e akuzuan regjimin se ndalimi i TikTok-ut ishte bërë për arsye thjesht politike dhe oportuniste.
Ndalimi si bombë tymuese
“Por pse dikush që ndjehet kaq i sigurt dhe e di që do të fitojë, do të përdorte një taktikë të tillë për të arritur një fitore që nuk i nevojitet?”, pyet Daniel Prroni nga Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim (IDM) në një intervistë për WZ. Sipas tij, arsyet e vërteta gjenden diku tjetër.
Bëhet fjalë për shpërqendrim. “Ata e ndalojnë TikTok-un që publiku të fokusohet atje, dhe të harrohen të gjitha rastet e korrupsionit dhe sjelljet e gabuara të qeverisë”, thotë Prroni. Intervistën e zhvillojmë në qendër të qytetit. Rreth nesh ngrihen ndërtesa të reja shumëkatëshe – shumica prej tyre nuk janë ndërtuar për t’u shitur. Shumë prej tyre do të mbeten bosh.
Pas kësaj fshihet një lidhje korruptive e qeverisë me banda kriminale. Vetëm midis viteve 2017 dhe 2019, thuhet se 1.6 miliardë euro janë futur në tregun e pasurive të paluajtshme në Shqipëri. Shumica e tyre në para të gatshme. Paratë, të cilat mendohet se janë fituar nga trafiku i drogës, lahen në këtë mënyrë dhe investohen në prona. Gazetari Gjergj Erebara nga Balkan Investigative Reporting Network e quan tashmë Tiranën me shaka “Lavanderia e Mafias”.
Edhe çështjet e sigurisë për fëmijët, që qeveria pretendonte t’i trajtonte, janë zbehur nga ndalimi i TikTok-ut. “As dhuna në mesin e të rinjve, as siguria e fëmijëve nuk janë zgjidhur. Diskutimi ka marrë një kah krejt tjetër,” kritikon Prroni. Ende nuk dihet çfarë ndodhi me rastin e vrasjes së fëmijës. Rasti nuk është hetuar.
Shteti po bëhet gjithnjë e më autokratike
Nëse ndalimi i TikTok-ut kufizon aksesin në informacion dhe lirinë e shprehjes, tani do të vendosë Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë. Rasti u mor në shqyrtim në fillim të qershorit. Nëse është kushtetues apo jo, për Prroni-n kjo bie ndesh me negociatat e anëtarësimit të Shqipërisë në BE që janë në zhvillim.
“Vetëm vendet me qëndrime të diskutueshme ndaj të drejtave të njeriut kanë vendosur ndalime totale për arsye të sigurisë publike ose moralit,” thotë eksperti. Deri tani nuk ka pasur reagime nga BE-ja, edhe pse Ligji për Shërbimet Dixhitale do të ishte një model i mirë për rregullimin.
Në përgjithësi, atmosfera në Tiranë duket e rënduar. Shumë ekspertë paralajmërojnë për një shtet gjithnjë e më autoritar, që mund të nxjerrë ose ndalojë gjëra arbitrarisht. Një pjesë e votave të zgjedhjeve të majit po rinumërohen, dhe një qeveri pritet deri në shtator. Deri atëherë, këtu TikTok përdoret kryesisht përmes VPN-ve.
