Një mesazh i fortë dhe kritik ndaj realitetit politik në Evropë vjen nga Departamenti Amerikan i Shtetit, përmes Samuel Samson, Këshilltar i Lartë në Byronë për Demokraci, të Drejtat e Njeriut dhe Punë.
Ambasada e SHBA në Tiranë ka publikuar përmbajtjen e këtij qëndrimi në rrjetet e saj zyrtare, duke dhënë një sinjal të qartë për shqetësimet që vijnë nga Uashingtoni.
Samson ngre alarmin për një krizë të thellë të parimeve demokratike në Evropë. Sipas tij, në vend që të fuqizojnë liritë, shumë qeveri europiane po përdorin institucionet si mjete presioni ndaj qytetarëve dhe trashëgimisë kulturore të përbashkët.
Ai përshkruan një klimë gjithnjë e më represive, me censurë dixhitale, migracion të pakontrolluar, goditje ndaj lirisë së besimit dhe shtypje të fjalës së lirë.
“Evropa është kthyer në një vatër ku demokracia po zëvendësohet nga kontrolli. Institucionet politike janë vënë në shërbim të agjendave që përjashtojnë qytetarët dhe shtypin identitetin kombëtar,” thekson Samson.
Më tej, ai thekson se partneriteti transatlantik nuk mund të ndërtohet mbi një uniformitet ideologjik globalist, por mbi vlera dhe trashëgimi të përbashkët demokratike.
Në një pasazh veçanërisht të rëndë, Samson nënvizon se “projekti global liberal” po shkel mbi demokracinë, ndërsa një “klasë qeverisëse dekadente” përpiqet të ruajë pushtetin duke pasivizuar popullin.
Këto deklarata, të cilat vijnë në një moment kur edhe në Shqipëri ka akuza të forta ndaj qeverisë për cenim të zgjedhjeve dhe fjalës së lirë, mund të interpretohen edhe si një mesazh indirekt për lidershipin në Tiranë.
Kritikat e Samson janë të përgjithshme për kontinentin, por vijnë me një ton të qartë: demokracia nuk është e garantuar dhe kërkon mbrojtje të përditshme kundër autoritarizmit të ri të fshehur pas aparencave institucionale.
Mesazhi i plotë nga Samuel Samson
Nevoja për aleatë civilizues në Evropë
Marrëdhënia e ngushtë midis Shteteve të Bashkuara dhe Evropës tejkalon afërsinë gjeografike dhe politikën transaksionale.
Ajo përfaqëson një lidhje unike të farkëtuar në kulturën e përbashkët, besimin, lidhjet familjare, ndihmën e ndërsjellë në kohë konflikti dhe mbi të gjitha, një trashëgimi të përbashkët qytetëruese perëndimore.
Partneriteti ynë transatlantik mbështetet nga një traditë e pasur perëndimore e ligjit natyror, etikës së virtytit dhe sovranitetit kombëtar.
Kjo traditë rrjedh nga Athina dhe Roma, përmes Krishtërimit mesjetar, te ligji i zakonshëm anglez dhe në fund të fundit në dokumentet themeluese të Amerikës.
Pohimi revolucionar i Deklaratës se njerëzit “janë të pajisur nga Krijuesi i tyre me të drejta të caktuara të patjetërsueshme” i bën jehonë mendimit të Aristotelit, Thoma Akuinit dhe figurave të tjera të rëndësishme evropiane, të cilët pranuan se të gjithë njerëzit kanë të drejta natyrore që asnjë qeveri nuk mund t’i arbitrojë ose mohojë.
Amerika mbetet borxhlie ndaj Evropës për këtë trashëgimi intelektuale dhe kulturore.
Kjo lidhje midis Evropës dhe Shteteve të Bashkuara është gjithashtu arsyeja pse flasim sinqerisht kur nuk jemi dakord ose kemi shqetësime – dhe është arsyeja pse Administrata Trump po jep alarmin në Evropë.
Kur Zëvendëspresidenti Vance iu drejtua Konferencës së Sigurisë të Mynihut të këtij viti, ai e bëri të qartë arsyen, duke deklaruar: “ajo për të cilën shqetësohem është kërcënimi nga brenda, tërheqja e Evropës nga disa nga vlerat e saj më themelore – vlerat e përbashkëta me Shtetet e Bashkuara të Amerikës.”
Pas dy luftërave botërore shkatërruese, kombet evropiane kërkuan të parandalonin katastrofat e ardhshme duke krijuar struktura mbikombëtare që do t’i lidhnin kombet më ngushtë me njëra-tjetrën dhe do të lejonin angazhime më të konsiderueshme diplomatike dhe ekonomike.
Mbështetësit e këtij rendi të ri, duke përfshirë partitë e krishtera me qëllime të mira dhe pro-demokracisë, kërkuan një transformim të madh – një botë që do të kapërcente përçarjen e kombësisë dhe besimit për të sjellë një epokë paqeje të pashembullt. Duke kapërcyer ankorat e kombësisë, kulturës dhe traditës, liberalizmi global premtoi atë që Francis Fukuyama e quajti “fundi i historisë”, inovacionin përfundimtar të jetës politike.
Sot, ky premtim është bërë copë-copë. Ajo që vazhdon të ekzistojë është një fushatë agresive kundër vetë qytetërimit perëndimor. Në të gjithë Evropën, qeveritë i kanë përdorur institucionet politike si armë kundër qytetarëve të tyre dhe kundër trashëgimisë sonë të përbashkët. Larg forcimit të parimeve demokratike, Evropa është shndërruar në një vatër censure dixhitale, migrimi masiv, kufizimeve të lirisë fetare dhe sulmeve të shumta të tjera ndaj vetëqeverisjes demokratike.
Këto trende shqetësuese janë rritur vetëm vitet e fundit.
Në Mbretërinë e Bashkuar, policia po arreston të krishterë – si Adam Smith-Connor dhe Livia Tossici-Bolt – për lutje në heshtje jashtë klinikave të abortit.
Në vitin 2023, mbi 12,000 qytetarë britanikë u arrestuan për postime në internet, duke përfshirë komente kritike ndaj krizës së migracionit në Evropë, të cilat autoritetet i konsideruan “jashtëzakonisht fyese”.
Në Gjermani, qeveria ka krijuar sisteme të hollësishme për të monitoruar dhe censuruar fjalimin online nën maskën e luftimit të dezinformimit dhe parandalimit të ofendimeve.
Kur qytetarët gjermanë shprehin shqetësime legjitime në lidhje me ndikimet ekonomike dhe sociale të globalizimit ose kritikojnë politikanët, ata rrezikojnë të gjobiten, të etiketohen si radikalë, ose edhe t’u bastisen shtëpitë nga forcat e rendit. Akti i Shërbimeve Dixhitale i Bashkimit Evropian, i projektuar për të mbrojtur fëmijët nga përmbajtja e dëmshme online, përdoret për të heshtur zërat disidentë përmes moderimit oruellian të përmbajtjes. Rregullatorët e pavarur tani kontrollojnë kompanitë e mediave sociale, duke përfshirë platformat e shquara amerikane si X, dhe kërcënojnë me gjoba të mëdha për mosrespektimin e rregulloreve të tyre të rrepta të fjalimit.
Ky mjedis kufizon gjithashtu zgjedhjet në Evropë. Siç e theksoi së fundmi Sekretari Rubio , partia popullore Alternative für Deutschland u etiketua si një organizatë “ekstremiste” nga inteligjenca gjermane, gjë që mund të çojë në përjashtimin e partisë nga procesi zgjedhor. Kandidatja kryesore presidenciale franceze Marine LePen u akuzua për përvetësim dhe, duke devijuar nga procedura standarde, iu ndalua menjëherë kandidimi. Kufizime kanë ndodhur gjithashtu në Poloni dhe Rumani kundër partive politike ose politikanëve të zgjedhur. Njëkohësisht, kombet e krishtera si Hungaria janë etiketuar padrejtësisht si autoritarë dhe abuzues të të drejtave të njeriut.
Amerikanët janë të njohur me këto taktika. Në fakt, një strategji e ngjashme censure, demonizimi dhe armatimi burokratik u përdor kundër Presidentit Trump dhe mbështetësve të tij. Ajo që zbulon është se projekti global liberal nuk po mundëson lulëzimin e demokracisë. Përkundrazi, ai po shkel demokracinë, dhe trashëgiminë perëndimore bashkë me të, në emër të një klase qeverisëse dekadente që ka frikë nga populli i vet.
Shqetësimet tona nuk janë partiake, por parimore. Shtypja e fjalës së lirë, lehtësimi i migrimit masiv, shënjestrimi i shprehjes fetare dhe minimi i zgjedhjes zgjedhore kërcënojnë vetë themelin e partneritetit transatlantik.
Një Evropë që zëvendëson rrënjët e saj shpirtërore dhe kulturore, që i trajton vlerat tradicionale si relike të rrezikshme dhe që e përqendron pushtetin në institucione të papërgjegjshme është një Evropë më pak e aftë të qëndrojë e vendosur kundër kërcënimeve të jashtme dhe prishjes së brendshme.
Për këtë qëllim, arritja e paqes në Evropë dhe në mbarë botën nuk kërkon një refuzim të trashëgimisë sonë të përbashkët kulturore, por një ripërtëritje të saj.
Sekretari Rubio e ka bërë të qartë se Departamenti i Shtetit do të veprojë gjithmonë në interesin kombëtar të Amerikës. Rënia demokratike e Evropës jo vetëm që ndikon te qytetarët evropianë, por ndikon gjithnjë e më shumë te siguria dhe lidhjet ekonomike amerikane, së bashku me të drejtat e fjalës së lirë të qytetarëve dhe kompanive amerikane.
Shpresa jonë është që si Evropa ashtu edhe Shtetet e Bashkuara të mund të riangazhohen ndaj trashëgimisë sonë perëndimore dhe që kombet evropiane t’i japin fund përdorimit të qeverisë si armë kundër atyre që kërkojnë ta mbrojnë atë. Ne nuk do të biem gjithmonë dakord për fushëveprimin dhe taktikat, por veprimet konkrete nga qeveritë evropiane për të garantuar mbrojtjen e fjalës politike dhe fetare, kufij të sigurt dhe zgjedhje të ndershme do të shërbenin si hapa të mirëpritur përpara.
Shtetet e Bashkuara mbeten të përkushtuara ndaj një partneriteti të fortë me Evropën dhe ndaj bashkëpunimit për qëllime të përbashkëta të politikës së jashtme. Megjithatë, ky partneritet duhet të bazohet në trashëgiminë tonë të përbashkët dhe jo në konformitetin globalist.
Marrëdhënia jonë është shumë e rëndësishme, historia jonë shumë e vlefshme dhe rreziqet ndërkombëtare shumë të larta për të lejuar që ky partneritet të minohet.
Prandaj, në të dyja anët e Atlantikut, ne duhet të ruajmë të mirat e kulturës sonë të përbashkët, duke siguruar që qytetërimi perëndimor të mbetet një burim virtyti, lirie dhe lulëzimi njerëzor për brezat që do të vijnë.
