Në fillim të korrikut u arrit një marrëveshje sipas së cilës aleatët evropianë të NATO-s do të blejnë armë amerikane për Ukrainën përfshirë sistemet raketore Patriot. Gjermania ka njoftuar së fundmi se do të dërgojë dy sisteme të tilla në Kiev por ende ekzistojnë dyshime nëse kjo marrëveshje do të sigurojë ndihmën që i nevojitet Ukrainës në muajt në vijim.
Kjo marrëveshje u shpall më 14 korrik në Uashington nga presidenti amerikan Donald Trump dhe sekretari i përgjithshëm i NATO-s Mark Rutte dhe përfaqëson vazhdimin e modelit që aleatët perëndimorë kanë ndjekur që nga fillimi i pushtimit të plotë rus mbi tre vjet më parë.
Vendet evropiane i dërgojnë Ukrainës pajisje ushtarake nga rezervat ekzistuese dhe më pas i zëvendësojnë ato me armatime të reja të blera kryesisht nga Shtetet e Bashkuara.
Ndryshimi këtë herë është se Evropa duhet të rrisë ndjeshëm dërgesat pasi administrata Trump deri tani nuk ka dhënë premtime të reja për ndihmë ushtarake. Dërgesat e premtuara gjatë administratës Biden megjithatë vijojnë të realizohen.
Në përpjekje për të mbushur boshllëkun vendet evropiane kanë rritur prodhimin ushtarak. Sipas Institutit Kiel me bazë në Gjermani për herë të parë që nga qershori 2022 ndihma ushtarake evropiane ka tejkaluar atë amerikane duke arritur në 72 miliardë euro krahasuar me 65 miliardë nga SHBA-ja.
Çështja që shtrohet është se sa i qëndrueshëm do të jetë ky mekanizëm. Në samitin e NATO-s të mbajtur në Hagë vendet evropiane u angazhuan që deri në vitin 2034 të shpenzojnë 5 për qind të PBB-së për mbrojtjen ku një pjesë e rëndësishme e këtyre fondeve do të shkojë për mbështetjen e Ukrainës.
Një diplomat nga një vend i Bashkimit Evropian tha në kushte anonimiteti për Radion Evropa e Lirë se kjo marrëveshje është mënyra më efektive për të mbajtur amerikanët të angazhuar si në Ukrainë ashtu edhe në Evropë pasi rritja e shpenzimeve evropiane për mbrojtjen përfiton edhe industrinë amerikane të armëve.
Edhe pse Evropa synon të forcojë industrinë e saj të mbrojtjes një proces i tillë kërkon kohë ndaj në periudhën afatshkurtër blerja nga SHBA-ja shihet si alternativa më praktike. Një zyrtar i NATO-s po ashtu në kushte anonimiteti tha se është bërë e qartë për vendet evropiane se kjo është një domosdoshmëri dhe jo zgjedhje.
Më 21 korrik Grupi i Kontaktit për Mbrojtjen e Ukrainës që përfshin mbi 50 shtete mes tyre të gjitha vendet anëtare të NATO-s zhvilloi një takim online për herë të parë që pas njoftimit të marrëveshjes. Në këtë takim shtatë vende përfshirë Kanadanë Belgjikën Gjermaninë Holandën dhe disa shtete nordike shprehën interes për blerjen e armëve amerikane për Ukrainën.
Në kuadër të kësaj nisme Ukraina pritet të hartojë një listë të detajuar të nevojave me theks në mbrojtjen ajrore dhe municionet ndërsa NATO do të përgatisë një vlerësim të kostos për realizimin e kërkesave. Më shumë qartësi pritet të vijë në vjeshtë kur grupi Ramstein të mblidhet sërish ndoshta për herë të parë në territorin ukrainas.
Një nga sfidat kryesore mbetet shpejtësia e furnizimit. Vendet evropiane synojnë të dërgojnë dy milionë predha artilerie 155 milimetërshe deri në fund të vitit ndërkohë që Ukraina ka nisur edhe prodhimin e brendshëm të municioneve me ndihmën financiare të Perëndimit për të zbutur pasojat e ndalimit të përkohshëm të eksporteve amerikane.
Megjithatë situata më kritike paraqitet në aspektin e mbrojtjes ajrore. Ukraina ka ende nevojë për sisteme të avancuara amerikane si Patriot të cilat mbeten të pakrahasueshme me alternativat evropiane. Sistemi francezo-italian SAMP-T është dërguar tashmë në Ukrainë ndërsa Italia ka premtuar se një bateri tjetër do të arrijë në vjeshtë. Por diplomatët e NATO-s shprehen se ky sistem kërkon më shumë kohë për t’u prodhuar dhe për t’u operacionalizuar krahasuar me sistemin amerikan.
Vetë Kievi ka shprehur rezerva për efektivitetin e SAMP-T. Gjatë shpalljes së marrëveshjes më 14 korrik presidenti Trump përmendi se 17 sisteme Patriot mund të përgatiten për t’u blerë për Ukrainën. Deri tani vetëm Gjermania ka njoftuar dërgimin e dy baterive por mbetet e paqartë se nga do të sigurohen të tjerat. Aktualisht gjashtë vende evropiane – Gjermania Greqia Holanda Polonia Rumania dhe Spanja – disponojnë sisteme Patriot por hezitojnë t’i dërgojnë ato në Ukrainë për të mos rrezikuar mbrojtjen e hapësirës së tyre ajrore.
Kompanitë amerikane Lockheed Martin dhe Raytheon kanë nisur rritjen e prodhimit për të përmbushur kërkesën në rritje nga Evropa por përfitimet e kësaj rritjeje pritet të ndihen me vonesë në terren ndërsa Ukraina vijon të përballet me sulme intensive nga Rusia.
