Kur dhëndri i presidentit Trump, Jared Kushner shpalli nga Shtetet e Bashkuara planin për të ndërtuar një resort luksoz në ishullin e Sazanit marsin e kaluar, shumëkush në Shqipëri mbeti i habitur. Por jo kryeministri Edi Rama, i cili nuk e fshehu entuziazmin.
“Ne kemi nevojë për super-luksin po aq sa shkretëtira ka nevojë për ujë,” tha Rama duke iu referuar ofertës së Kushner në një intervistë për Financial Times. Rama pretendoi gjithashtu se propozimi kishte ardhur drejtpërdrejt nga Kushner.
Qeveria shqiptare i shtyu përpara planet për bashkëpunimin me Kushner dhe në fund të dhjetorit 2024, pak javë përpara inaugurimit të Trump si president, i dha kompanisë së lidhur me të, Atlantic Incubation Partners LLC, statusin e investitorit strategjik.
Ishulli i Sazanit shërbeu si bazë ushtarake detare gjatë regjimit komunist dhe administrohet ende nga Ministria e Mbrojtjes. Për t’i hapur rrugën përfitimit të statusit të investitorit strategjik, presidenti i Republikës, Bajram Begaj firmosi me urgjencë më parë një dekret për nxjerrjen e një zone të stërvitjes jashtë planit të përhapjes së Forcave të Armatosura.
Projektet e biznesit të rrethit të ngushtë familjar të Trump kanë ngritur shqetësime në Shtetet e Bashkuara mbi një konfilkt të mundshëm interesi mes presidentit të zgjedhur dhe qeverive të huaja. Nga prespektiva e Shqipërisë, lëvizja e Ramës lexohet gjithashtu si një përpjekje për të fituar pikë pranë administratës së Trump.
Ndryshe nga Rama, kompania Affinity Partners e përfaqësuar nga Kushner i tha Komitetit të Finanancave të Senatit amerikan gjatë një hetimi të hapur se ishte qeveria shqiptare ajo që fillimisht iu ofrua individëve të lidhur me Affinity mbi projekte të mundshme në pasuritë e paluajtshme. Megjithatë, Affinity refuzoi të identifikonte se kush nga qeveria shqiptare e kishte bërë këtë.
Për publicistin Fatos Lubonja, fakti që qeveria shqiptare i ka ofruar ishullin Kushnerit nuk është një rast i rrallë.
“Rama e ka bërë edhe më herët këtë gjë. Si në këtë rast edhe në rastin e Italisë për emigrantët, edhe në rastin e emigrantëve afganë, është ofruar ky dhe nuk është se e kanë kërkuar ata,” tha Lubonja në një bisedë telefonike.
“Kjo është paradigmë e politikanëve shqiptarë, të paaftë për të ndërtuar një shtet dhe për të marrë legjitimitet nga populli, u ofrohen shteteve të mëdha për të marrë këtë legjimitet dhe të mëdhenjtë për interesat e tyre e pranojnë këtë,” shtoi Lubonja.
Zyra e shtypit e kryeministrit i konsideroi pretendimet se qeveria shqiptare i ishte vetëofruar Kushner “si thashetheme”.
“Edhe njëherë, ne nuk kemi asnjë arsye të merremi me çfarë thotë njëri e çfarë thotë tjetri,” tha ajo duke iu referuar deklaratës së Affinity për Senatin amerikan, përmes një emaili të përcjellë nga Agjencia për Media dhe Informim.
Pa plan biznesi dhe fizibilitet
Planet për ishullin e Sazanit dhe kthimin e tij në një ‘parajsë turistike’ nuk janë të reja.
Ish-baza ushtarake e braktisur është bërë shpeshherë objekt i ëndrrave multimilardëshe në Shqipëri, duke përfshirë ngritjen atje të një kazinoje apo formave të tjera të shfrytëzimit.
Përfshirja e Kushner në këto plane erdhi pas dy vizitave të tij dhe bashkëshortes Ivanka Trump në Shqipëri, përfshi një udhëtim me jaht dhe një me helikopter si dhe takimin me kryeministrin Rama.
Projekti i resortit luksoz parashikohet të ngrihet në një sipërfaqe prej 45 hektarësh në ishullin e Sazanit dhe përfshin ndërtimin e strukturave akomoduese turistike të brandeve ndërkombëtare, njësive rezidenciale dhe zonave gastronomike. Megjithatë, ky nuk duket një plan i afërt.
Sipas vendimit të Komitetit të Investimeve Strategjike, i drejtuar nga kryeministri Rama, projekti “Resorti Turistik – Ishulli i Sazanit” e përfiton statusin e investitorit strategjik për një periudhë 10-vjeçare, afat që nevojitet sipas vendimit për kryerjen e procedurave dhe plotësimin e detyrave.
Mes detyrave përmenden de-militarizimi i zonës që ka shërbyer prej vitesh si poligon i ushtrisë dhe “ka rrezik të lartë piroteknik”, inventarizimi i tuneleve nëntokësore dhe bunkerëve si dhe negociimi i kushteve të pjesmarrjes shtetërore në këtë investim strategjik.
Gjithashtu, investitorit i kërkohet që të paraqesë një seri dokumentesh kyçe për projekte të këtij lloji, mes të cilave edhe planin e plotë të biznesit ku të përcaktohen detyrimet e investitorit dhe të shtetit si dhe studimin e plotë të fizibilitetit – një dokument që provon se projekti është i përshtatshëm dhe i realizueshëm.
Miratimi i statusit të investitorit strategjik në mungesë të këtyre dokumenteve është sipas ekspertëve “një sinjal alarmi”.
“Nëse një projekt i tillë me vlerë prej 1.4 miliardë eurosh nuk ka një plan të plotë biznesi dhe studim fizibiliteti, kjo ngre shqetësime të rëndësishme në lidhje me mundësinë e realizimit të tij dhe menaxhimin e riskut, si për investitorët ashtu edhe për shtetin,” thotë Eduard Gjokutaj, themelues i organizatës së edukimit financiar, “Altax”.
“Mungesa e dokumentacionit të kërkuar dhe mosrespektimi i procedurave standarde përbën një rrezik të lartë për suksesin e projektit dhe interesat publike,” theksoi më tej Gjokutaj, duke shtuar se një praktikë e tillë “mund të perceptohet si favorizim për një investitor të caktuar, duke ngritur pyetje mbi ndikimet politike në proces”.
Qeveria nga ana e saj e konsideron një procedurë normale mungesën e një plani të plotë biznesi dhe studimi fizibiliteti për projektin në ishullin e Sazanit.
“Në vendimmarrjen të cilës ju i referoheni, nuk ka asnjë nxitim dhe fakti që një vendimmarrje shoqërohet me kërkesa të reja nuk është as ndonjë shkelje e ndonjë ligji, as ndonjë përjashtim në proceset e shumta vendimmarrëse, ku mund të gjeni plot raste të tilla,” tha Agjencia për Media dhe Informim.
Qëllime politike
Ceremonia e inaugurimit të Donald Trump dhe ngjitja e tij në Shtëpinë e Bardhë më 20 janar si presidenti i 47-të i Amerikës po pritet me entuziazëm nga të dyja krahët e politikës në Shqipëri, por veçanërisht nga e Partia Demokratike në opozitë.
Për shkak të sfondit politik të Kushner, kritikat e opozitës për projektin e Sazanit kanë qenë të mekëta. Kryetari i PD-së, Sali Berisha tha se Rama po e përdorte projektin për qëllime politike, por nuk e kundërshtoi projektin në vetvete.
“Ne nuk i kundërshtojmë projektet që respektojnë rregullat e vendit..,” tha Berisha.
Por deputetja e opozitës, Jorida Tabaku thotë se procedurat për dhënien e statusit të investitorit strategjik për ishullin e Sazanit ishin ndërmarrë në mungesë të transparencës dhe një procesi konkurrues të hapur. Ajo kritikoi gjithashtu përdorimin e pasurive publike për qëllime politike.
“Rasti i fundit me ishullin e Sazanit tregon qartë mungesën e transparencës dhe të një procesi konkurrues të hapur, si dhe rrit shqetësimet për mënyrën se si këto vendime përdoren për qëllime politike,” tha Tabaku për BIRN.
“Ishulli i Sazanit është një pasuri unike kombëtare me potencial të madh për zhvillimin e qëndrueshëm të turizmit dhe ekonomisë shqiptare. Çdo projekt që synon zhvillimin e tij duhet të jetë pjesë e një procesi të hapur dhe konkurrues, të mbështetur nga konsultime publike dhe transparencë të plotë”, shtoi Tabaku.
Për kritikun Fatos Lubonja, mungesa e garës dhe e transparencës tregon shumë mbi praktikën e grabitjes së pronave publike për qëllime politike.
“Shqiptarët i gënjejnë me gjoja turistë që do të vijnë, por unë nuk shikoj asnjë përfitim. Unë shoh grabitje të pronave publike,” tha Lubonja, ndërsa shtoi se pjesët më të bukura të bregdetit shqiptar po bëhen të paaksesueshme nga shqiptarët e thjeshtë.
Lubonja është gjithashtu kritik me heshtjen e opozitës mbi projektin e Kushner në Sazan.
“Opozita në këtë rast ka heshtur me shpresë se do të fitojë mbështetje nga Trump apo do heqë non gratën për Berishën. Ky është një gabim i opozitës…,” përfundoi ai./BIRN
