Në qytetet e vogla në jug të Serbisë, shumë shqiptarë zgjohen çdo mëngjes me frikën se emri i tyre mund të jetë fshirë nga regjistrat zyrtarë. Kjo frikë, dikur e pabesueshme, është bërë realitet i hidhur për mijëra banorë të Luginës së Preshevës, viktima të një politike që njihet si “pasivizimi i adresave”.
Raste të shumta raportohen ku qytetarët shkojnë në zyrat e gjendjes civile për të nxjerrë dokumente, vetëm për t’u thënë se nuk ekzistojnë më në sistem. Kjo situatë absurde ka krijuar një realitet surreal ku njerëz që jetojnë në shtëpitë e tyre prej dekadash, papritur zbulojnë se janë “zhdukur” administrativisht.
Pasivizimi i adresave, në dukje një term i pafajshëm burokratik, është bërë arma e re e një lufte të heshtur kundër identitetit shqiptar në Serbi. Kjo praktikë, e cila filloi në vitin 2009, ka rezultuar në “zhdukjen” administrative të mijëra shqiptarëve nga regjistrat zyrtarë.
Por çfarë do të thotë konkretisht pasivizimi i një adrese?
Kur një adresë pasivizohet, personi që jeton në atë adresë humbet praktikisht të gjitha të drejtat e tij civile. Nuk mund të votojë, nuk mund të marrë shërbime shëndetësore, nuk mund të regjistrojë fëmijët në shkollë, nuk mund të aplikojë për dokumente udhëtimi apo të kryejë transaksione pronësore. Me pak fjalë, bëhet një qytetar fantazmë në vendin e vet.
Mësues, fermerë, pensionistë – të gjithë janë prekur nga kjo politikë. Ka raste të raportuara ku mësues nuk mund të vazhdojnë punën e tyre, fermerë që nuk mund të shesin prodhimet në treg, apo pensionistë që nuk mund të tërheqin pensionet e tyre, të gjitha për shkak të pasivizimit të adresave.
Autoritetet serbe argumentojnë se kjo praktikë synon të përditësojë regjistrat me adresat aktuale të banorëve. Por realiteti në terren tregon një tjetër histori. Shumica dërrmuese e rasteve të pasivizimit prekin vetëm komunitetin shqiptar, duke ngritur dyshime serioze për motivet e vërteta të kësaj politike.
Në protestën e 12 gushtit 2024 në Bujanoc, pankarta me mbishkrimin “Stop pasivizimit selektiv” ishte ndër më të shpeshtat. Shaip Kamberi, deputeti i vetëm shqiptar në parlamentin serb, e ka quajtur këtë praktikë “një formë të sofistikuar të diskriminimit shtetëror”.
Pasojat e kësaj politike janë të shumëfishta dhe të thella. Familje të tëra gjenden papritur pa qasje në shërbime bazë. Të rinj që sapo kanë mbaruar shkollën e mesme nuk mund të regjistrohen në universitet. Të moshuarit nuk mund të marrin pensionet e tyre.
Komuniteti ndërkombëtar ka shprehur shqetësim për këtë praktikë. Raportet e Komisionit Evropian për Serbinë kanë përmendur vazhdimisht çështjen e pasivizimit të adresave si një problem serioz që prek të drejtat e pakicave.
Por ndërsa diplomacia lëviz ngadalë, realiteti në terren bëhet gjithnjë e më i vështirë. Shumë shqiptarë të Luginës së Preshevës po përballen me një zgjedhje të vështirë: të luftojnë një betejë të pafund burokratike për të ruajtur identitetin e tyre, apo të largohen nga vendi i tyre, duke u bërë kështu pjesë e një eksodi të heshtur.
A është pasivizimi i adresave thjesht një praktikë administrative e keqmenaxhuar, apo një strategji e qëllimshme për të ndryshuar përbërjen demografike të rajonit? Ndërsa debati vazhdon, mijëra shqiptarë të Luginës së Preshevës jetojnë çdo ditë me frikën se mos zgjohen një mëngjes dhe zbulojnë se nuk “ekzistojnë” më.
Në një epokë ku identiteti digjital po bëhet gjithnjë e më i rëndësishëm, zhdukja nga regjistrat zyrtarë është një formë moderne e mohimit të ekzistencës. Për shqiptarët e Luginës së Preshevës, lufta për të drejtat civile ka marrë një dimension të ri dhe të papritur – luftën për të dëshmuar vetë ekzistencën e tyre./ Iconstyle
