Tërmetet e vitit të kaluar por më pas edhe pandemia e koronavirusit, kanë bërë shumë familje shqiptare që të mendojnë për një ditë më të “zezë”. Për pasojë janë me mijëra shqiptarët që më tepër se sa tek shpenzimet janë prirë te kursimet, duke “rrudhur dorën” për harxhime dhe duke i futur paratë “poshtë dyshekut”.
Këtë fakt e konfirmon rritja e kursimeve sidomos e depozitat bankare, të cilat kanë shënuan një tjetër rritje të ndjeshme për muajin shtator, duke vijuar me një tendencë të qëndrueshme kursimi.
Sipas të dhënave që vijnë nga Banka e Shqipërisë, trembja e individëve dhe tendenca drejt kursimeve, është konstatuar që pas fillimit të pandemisë së Covid-19.
Duket se, e ardhmja e pasigurt dhe sidomos klima jo e mirë ekonomike, po nxit kursimtarët të lënë para mënjanë për kohë më “të vështira”.
Që nga fundi i muajit shkurt, stoku i depozitave në vend është rritur me 36 miliardë lekë, ose 291 milionë euro (+3.5%), dhe ky konstatim raportohet nga bankat private të nivelit të dytë.
Rritja e kursimeve
Shtimi i kursimeve dhe sidomos i depozitave në banka, nuk do të thotë se shqiptarët po fitojnë më shumë para. Përkundrazi. Edhe pse po fitojnë më pak, ata sërish po kursejnë si në një kohë “lufte”, pasi e ardhmja ekonomike për ta parashikohet e zymtë dhe pa shpresa përmirësimi afatshkurtër.
Rritja e kursimeve është shumë më e fortë, nëse krahasohet me të njëjtën periudhë të një viti më parë, kur nga shkurti 2019 deri në shtator 2019, kursimet u rritën me vetëm 6.5 miliardë lekë, ose gati 6 herë më pak.
Sipas të dhënave historike të Bankës së Shqipërisë, kjo është rritja më e lartë për periudhën kohore në referencë, që nga viti 2011 (shiko grafikun).
Që prej vitit 2013, rritja e depozitave në sistem ishte ngadalësuar ndjeshëm, si rrjedhojë e uljes së normave të interesit (nga politika lehtësuese monetare e Bankës së Shqipërisë), që i mbajti depozituesit larg bankave.
Frika nga karantina
Karantina masive e popullatës botërore e cila mbylli me detyrim miliona njerëz në të gjithë botën nga frika e koronavitusit, si dhe mbyllja e vendeve të punës dhe mbetja pa mundësi financiare, u tregojë shumë njerëzve se duhen mbajtur rezerva monetare më një anë.
Në këtë rast, jo vetëm shqiptarët të cilët nuk u ndimuan aspak nga qeveria e tyre, por duke iu referuar studimeve të ngjashme, një sjellje e tillë konsumatore e individëve për të rritur kursimet në kohën e Covid-19, vërehet në shumicën e vendeve të Rajonit dhe BE-së.
Në vendet e BE-së, rritja e kursimeve në 3-mujorin e parë të vitit 2020, ishte më e larta në 20 vitet e fundit.
Studimet për situata të tilla në të shkuarën sugjerojnë se: në kohëra krizash ekonomike, fatkeqësish natyrore apo epidemish, mund të priten ndryshime strukturore në sjelljen e ekonomive familjare.
Efekti i pasigurisë për të ardhmen mund të mbizotërojë atë të rënies së të ardhurave në ecurinë e pritshme të kursimeve; kjo nënkupton se individët mund të priren edhe më shumë drejt kursimit, duke ulur më tej konsumin.
Duke llogaritur edhe depozitat që nuk përfshihen në përkufizimin e parasë së gjerë, totali i depozitave bankare në Shqipëri, arriti në rreth 1.25 trilionë lekë, ose rreth 10 miliardë euro. Depozitat që nuk përfshihen në përkufizimin e parasë së gjerë të Bankës së Shqipërisë, janë ato me maturim mbi dy vjet, si dhe depozitat e qeverisë qendrore.
Në 3-mujorin e tretë të vitit, rritja e totalit të depozitave është rreth 19 miliardë lekë, ndërsa depozitat që përfshihen në paranë e gjerë, janë rritur me rreth 22 miliardë lekë. Kjo mund të tregojë se një pjesë e depozitave afatgjata janë zhvendosur në depozita pa afat apo afatshkurtra, çka konfirmon sërish tendencën drejt formave më likuide të kursimit.
Rritja e depozitave në shtator
Sipas statistikave të BSH-së, në fund të muajit shtator, totali i depozitave të përfshira në përkufizimin e parasë së gjerë, arriti në 1 trilionë e 78 miliardë lekë, ose rreth 8.7 miliardë euro.
Depozitat regjistruan rritje të mëtejshme prej 8.2 miliardë lekësh (rreth 65 mln euro) krahasuar me gushtin; me bazë vjetore krahasimi, depozitat shënuan një rritje prej 66 miliardë lekësh ose rreth 6.5%.
Gjatë shtatorit, depozitat u rritën pothuajse në masë të barabartë si në lekë, ashtu edhe në valutë, me një shtesë prej afërsisht përkatësisht 4 miliardë lekësh tek të dy grupet.
Depozitat në valutë të huaj dhe kryesisht në euro vazhdojnë të dominojnë, me rreth 54% të totalit.
Edhe për shtatorin, rritja erdhi kryesisht te llogaritë rrjedhëse dhe depozitat pa afat, në dëshmi të faktit se, shqiptarët përgjithësisht preferojnë t’i mbajnë fondet e tyre në formë likuide dhe të mund t’i tërheqin në çdo kohë.
Kjo zgjedhje lidhet si me normat e ulëta të interesit për depozitat me afat, ashtu edhe me pasigurinë që ka përcjellë kriza në radhët e familjeve dhe bizneseve shqiptare.
Por ajo që askush nuk e thotë deri tani, është se ekonomia e vendit me gjithë këto pasoja dhe me mungesë likuiditeti në qarkullim, me heqje te parasë jashtë vendit, si dhe me shtimin e kursimeve, mund të rrezikojë në kah të kundërt, duke ju afruar tendencave deflacioniste (Deflacioni, term që tregon zbritjen e përgjithshme të ofertës monetare ‘parasë’ në një ekonomi të caktuar në një periudhë të caktuar.).
/Burimi: BSH/ GazetaReforma.com/
