Raporti i fundit i Agjencisë Kombëtare të Mjedisit (AKM) për vitin 2023 ka nxjerrë në pah një situatë shqetësuese lidhur me cilësinë e ajrit në disa nga qytetet kryesore të Shqipërisë. Ndotja vazhdon të mbetet një problem i madh, veçanërisht në zonat urbane, me disa tregues që tejkalojnë normat e lejuara.
Gjetjet kryesore të raportit
Raporti i AKM-së tregon se ndotja e ajrit në vitin 2023 ishte problematike në disa qytete, me tregues të ndryshëm që tejkalonin parametrat e lejuar në periudha të caktuara. Grimcat e pluhurit (PM10 dhe PM2.5) ishin ndër ndotësit kryesorë që shfaqën nivele shqetësuese.
Në Tiranë, stacioni i Tirana Higjiena regjistroi një tejkalim të normës vjetore të PM10 me 35.4%. Ndërkohë, në Elbasan, tejkalimi i normës vjetore të PM10 arriti në 19.62%. Korça shfaqi një situatë të veçantë, me tejkalime të normës vjetore të PM10 vetëm gjatë muajve të dimrit (Janar, Shkurt, Dhjetor), ku u vërejt një rritje prej 48.8% mbi normën e lejuar.
Për sa i përket PM2.5, Korça pësoi tejkalime të konsiderueshme gjatë muajve të dimrit, me një rritje prej 77.9% mbi normën vjetore. Kjo rritje e ndjeshme në periudhën e ftohtë të vitit lidhet kryesisht me përdorimin e lëndëve djegëse fosile dhe drurit për ngrohjen e banesave.
Faktorët kryesorë të ndotjes
Ndotja e ajrit në Shqipëri ndikohet nga disa faktorë kryesorë. Ngrohja shtëpiake gjatë muajve të dimrit është një kontribues i rëndësishëm, veçanërisht në rritjen e nivelit të grimcave të pluhurit. Përdorimi i lëndëve djegëse jo-efikase dhe drurit për ngrohje çon në emetimin e sasive të mëdha të ndotësve në ajër.
Trafiku është një tjetër burim i rëndësishëm i ndotjes, sidomos në qytetet e mëdha si Tirana. Qarkullimi i dendur i automjeteve, shpesh me trafik të rënduar, kontribuon ndjeshëm në rritjen e niveleve të dioksidit të azotit (NO2). Raporti tregon se stacioni ASHR në Tiranë regjistroi tejkalime të NO2 në disa muaj të vitit, kryesisht për shkak të trafikut të lartë.
Aktiviteti industrial, veçanërisht në qytete si Elbasani, luan gjithashtu një rol të rëndësishëm në ndotjen e ajrit. Nivelet më të larta të monoksidit të karbonit (CO) u vunë re pikërisht në stacionin e Elbasanit, një qytet me aktivitet të lartë industrial.
Pasojat për shëndetin dhe mjedisin
Ndotja e ajrit ka pasoja serioze për shëndetin publik dhe mjedisin. Ekspozimi i vazhdueshëm ndaj niveleve të larta të ndotësve të ajrit mund të çojë në rritjen e rasteve të sëmundjeve respiratore dhe kardiovaskulare. Grupet më të prekshme përfshijnë fëmijët, të moshuarit dhe personat me probleme shëndetësore ekzistuese.
Përtej impaktit në shëndetin e njeriut, ndotja e ajrit ka edhe ndikime negative në ekosistemet lokale dhe biodiversitetin. Depozitimi i ndotësve në tokë dhe ujë mund të çojë në acidifikimin e ekosistemeve dhe dëmtimin e florës dhe faunës. Gjithashtu, disa nga këta ndotës kontribuojnë në ndryshimet klimatike globale, duke shtuar urgjencën për të adresuar këtë problem.
Masat e propozuara për përmirësimin e situatës
Për të adresuar sfidën e ndotjes së ajrit, nevojiten masa të koordinuara dhe gjithëpërfshirëse. Një nga prioritetet kryesore duhet të jetë adoptimi i politikave të transportit më të qëndrueshme. Kjo përfshin promovimin e transportit publik, krijimin e infrastrukturës për biçikleta dhe inkurajimin e përdorimit të makinave elektrike.
Investimet në efiçencën energjetike janë gjithashtu thelbësore. Përmirësimi i izolimit të ndërtesave dhe implementimi i sistemeve të ngrohjes më efikase mund të reduktojnë ndjeshëm emetimet nga sektori i banesave.
Për sektorin industrial, nevojiten kontrolle më të rrepta dhe zbatimi i standardeve më të larta të emetimeve. Kjo mund të përfshijë stimuj për kompanitë që adoptojnë teknologji më të pastra dhe penalizime për ato që nuk respektojnë normat e caktuara.
Zgjerimi i hapësirave të gjelbra në zonat urbane është një tjetër strategji e rëndësishme. Rritja e sipërfaqeve të gjelbra jo vetëm që përmirëson cilësinë e ajrit, por gjithashtu kontribuon në cilësinë e jetës së banorëve dhe biodiversitetin urban.
Së fundi, edukimi dhe ndërgjegjësimi i publikut janë thelbësore. Fushatat informuese mund të rrisin ndërgjegjësimin e qytetarëve mbi ndotjen e ajrit dhe të promovojnë ndryshime në sjellje që mund të kontribuojnë në reduktimin e ndotjes.
Përfundime
Ndërsa raporti i AKM-së tregon disa përmirësime të vogla krahasuar me vitet e mëparshme, situata e ndotjes së ajrit në Shqipëri mbetet shqetësuese. Adresimi i kësaj sfide kërkon veprime të menjëhershme dhe afatgjata nga autoritetet, bizneset dhe qytetarët. Vetëm përmes një qasjeje të koordinuar dhe gjithëpërfshirëse mund të shpresojmë të përmirësojmë cilësinë e ajrit dhe, rrjedhimisht, cilësinë e jetës në qytetet tona.
