Në një ditë të zakonshme korriku, ndërsa pushuesit shtriheshin në rërën e nxehtë të plazheve të Durrësit, një ngarkesë vdekjeprurëse po përgatitej të niste udhëtimin e saj të fshehtë nga porti i qytetit. Nuk ishte droga që zakonisht zë kryetitujt e lajmeve, as armët që ushqejnë konfliktet e largëta. Jo, kjo ngarkesë ishte diçka shumë më e rrezikshme, një bombë me sahat e vendosur në zemrën e shëndetit tonë publik: 816 tonë mbetje toksike, të paketuara bukur në 100 kontenierë të pafajshëm në dukje.
Më 4 korrik 2024, nën hijen e administratës Rama, një ngarkesë e fshehtë u nis nga porti i Durrësit, e destinuar fillimisht për Trieste, Itali. Nga aty, dy anije të kompanisë Maersk, MAERSK CAMPTON dhe MAERSK CANDOR, morën përsipër udhëtimin e gjatë drejt Azisë Juglindore. Destinacioni final? Tajlanda, një vend tashmë i mbingarkuar me mbetjet toksike të botës së zhvilluar.
Por si arriti kjo ngarkesë vdekjeprurëse të kalonte nëpër të gjitha pikat e kontrollit pa u vënë re? Ku ishin sytë e qeverisë Rama? A janë institucionet tona aq të verbra sa të mos shohin një gjarpër gjigant që zvarritet nëpër portet tona? Apo ndoshta, në një ironi të hidhur, sytë e tyre janë verbuar nga shkëlqimi i floririt të korrupsionit?
Ministria e Mjedisit, nën drejtimin e ministres aktuale Mirela Kumbaro, qëndron si një spektatore e heshtur në këtë tragjedi mjedisore. Ku ishin inspektorët e saj kur këto mbetje po ngarkoheshin? Sipas zëdhënësit të ministrisë, Erjon Uka, ata “nuk kanë dhënë asnjë autorizim” për këtë eksport. Por a mjafton kjo? A nuk duhet që një ministri e tërë të jetë në gjendje të parandalojë një krim të tillë mjedisor, jo thjesht të thotë “nuk e autorizuam”?
Autoriteti Portual i Durrësit, nën drejtimin e Pirro Vengut në kohën e ngjarjes, duket se ka qenë në një gjumë të thellë. Si mundet që një ngarkesë kaq e madhe, kaq e rrezikshme, të kalojë nën hundët e tyre pa u vënë re? Ku ishin sistemet e sigurisë? Ku ishin protokollet e kontrollit?
Por historia bëhet edhe më e errët. Sipas raportimeve ekskluzive, mbetjet toksike që u nisën drejt Tajlandës dolën nga KURUM në Elbasan nën etiketën e pafajshme ‘oksid hekuri’. Një lojë fjalësh që mund të ketë kushtuar shtrenjtë për shëndetin e mijëra njerëzve. KURUM, kompania që më parë mohoi çdo përfshirje në transportin e lëndëve të rrezikshme, duket se ia ka shitur këtë ngarkesë vdekjeprurëse kompanisë ‘Sokolaj SHPK’ për vetëm 40,800 dollarë. Një çmim qesharak për jetën e një kombi.
Më tronditëse akoma, dokumentet doganore të 4 korrikut tregojnë se destinacioni final ishte Tajlanda, ndërsa kompania marrëse ishte GS MINERALS e regjistruar në Rijeka, Kroaci. A jemi duke parë këtu një rrjet ndërkombëtar të trafikut të mbetjeve toksike? Dhe si është e mundur që e gjithë kjo sasi kaloi pa u kontrolluar me skaner, duke u fshehur pas etiketës së ‘lëndës rifuxho’?
Gjovana Sokolaj, administratorja e firmës transportuese, konfirmoi bashkëpunimin me KURUM International. Por a ishte ky thjesht një bashkëpunim biznesi apo diçka më e errët? Fakti që kompania ‘Sokolaj SHPK’ mori licencën për transportin e lëndëve të rrezikshme në mars 2022, të firmosur nga vetë Mirela Kumbaro, ngre pikëpyetje të mëdha mbi përfshirjen e qeverisë në këtë skandal.
Prokuroritë e Durrësit dhe Elbasanit kanë nisur hetimet për kontrabandë mallrash të rrezikshme, shpërdorim detyre dhe transportim të mbetjeve toksike. Por a do të jenë këto hetime të mjaftueshme për të zbuluar të gjithë rrjetin e korrupsionit dhe neglizhencës që lejoi këtë krim ndaj shëndetit publik?
Dhe ku është SPAK-u, ky institucion që supozohet të jetë shpata e drejtësisë kundër korrupsionit të nivelit të lartë? Faktet flasin vetë: SPAK-u ka fjetur gjumë dhe ka bërë një sy qorr e një vesh shurdh përballë shumë aferave kriminale dhe korruptive, duke lënë pa ndëshkuar përgjegjësit. A nuk është ky rasti ideal për të treguar se mund të veprojë ndryshe, për të vërtetuar se nuk është thjesht një fasadë e krijuar për të qetësuar kritikat ndërkombëtare? Tani SPAK-u ka shansin të tregojë se është vërtet i pavarur dhe i gatshëm të veprojë. Çdo minutë që SPAK-u hesht është një minutë më shumë që helmi i korrupsionit depërton më thellë në sistemin tonë. Është koha që SPAK-u të reagojë urgjentisht, të hetojë pa frikë deri në majat më të larta të pushtetit, dhe të sjellë para drejtësisë çdo përgjegjës, pavarësisht pozitës apo influencës së tyre politike. Nëse SPAK-u dështon edhe këtë herë, do të jetë provë përfundimtare e paaftësisë ose, më keq akoma, e bashkëfajësisë së tij në këtë sistem të kalbur.
Por përgjegjësia nuk ndalet këtu. Si një lumë i ndotur që buron nga maja e malit, kjo katastrofë ka origjinën e saj në majat më të larta të pushtetit. Qeveria Rama, e udhëhequr nga një kryeministër që betohet të vërë interesin e popullit mbi gjithçka, duket se ka gjetur një mënyrë të re, kreative për të na “shërbyer” – duke na helmuar ngadalë, por sigurt.
A është ky niveli i kujdesit që meritojmë nga udhëheqësit tanë? A është kjo mënyra se si një shtet modern, një vend që aspiron të jetë pjesë e Bashkimit Evropian, trajton qytetarët e tij? Ndërsa ne ëndërrojmë për një të ardhme evropiane, qeveria Rama po na kthen në një landfill toksik të kontinentit.
Është koha që të kërkojmë llogari. Është koha që çdo zyrtar, nga inspektori më i ulët deri te Kryeministri Rama vetë, të përgjigjet për këtë tradhti të madhe. Nuk mjafton të themi “nuk e dinim”. Në një vend ku ligji sundon, injoranca nuk është justifikim për krimin.
Ndërsa mbetjet toksike po kthehen në Shqipëri, falë presionit ndërkombëtar dhe jo vigjilencës së qeverisë Rama, një pyetje e madhe qëndron pezull mbi kokën tonë: Çfarë do të bëjmë tani? A do të lejojmë që kjo histori të zhytet në moçalin e harresës si shumë skandale të tjera? Apo do të ngrihet populli shqiptar, i lodhur nga premtimet boshe dhe tradhtitë e përsëritura, për të kërkuar jo vetëm drejtësi, por një ripërcaktim total të kontratës sociale mes qeverisë dhe qytetarëve?
Ky moment është një test për demokracinë tonë, për institucionet tona, për vetë identitetin tonë si komb. A do të qëndrojmë të heshtur ndërsa vendi ynë shndërrohet në një kosh plehrash toksike të Evropës nën drejtimin e qeverisë Rama? Apo do të ngremë zërin, do të kërkojmë ndryshim dhe do të sigurohemi që ata që na kanë tradhtuar – nga Kryeministri Rama e poshtë – të përballen jo vetëm me drejtësinë, por me përbuzjen e përjetshme të historisë?
Është koha të zgjohemi nga gjumi i indiferencës dhe të kuptojmë se fati i vendit tonë është në duart tona. Çdo ditë që hesht është një ditë që i japim më shumë fuqi atyre që po helmojnë të ardhmen tonë. Le të bëjmë që zëri ynë të dëgjohet më fort se zhurma e makinerive që ngarkojnë helm në portet tona. Le të tregojmë se Shqipëria nuk është për shitje dhe shëndeti ynë nuk është mall për t’u tregtuar në tregun e zi të korrupsionit ndërkombëtar.
Ndërsa qeveria Rama vazhdon të luajë rulotën ruse me jetët tona, ne duhet të jemi ata që ndalojnë lojën përfundimisht. Sepse nëse nuk veprojmë tani, nëse nuk e ndalim këtë rrjedhë helmuese, e ardhmja jonë do të jetë po aq toksike sa mbetjet që po kthehen në brigjet tona.
Në këtë moment kritik, i bëjmë një thirrje të fuqishme organizatave ndërkombëtare – OKB-së, NATO-s dhe OSBE-së – të ndërhyjnë dhe të hetojnë këtë skandal masiv. Kjo çështje nuk është thjesht një problem i brendshëm shqiptar, por një kërcënim për sigurinë mjedisore të rajonit dhe më gjerë. Kërkojmë nga këto institucione të përdorin të gjitha mjetet në dispozicion për të zbuluar të vërtetën, për të identifikuar përgjegjësit dhe për të siguruar që drejtësia të vihet në vend. Vetëm me mbikëqyrjen dhe mbështetjen e komunitetit ndërkombëtar mund të shpresojmë të çrrënjosim këtë korrupsion të thellë që kërcënon të helmojë jo vetëm tokën tonë, por edhe vetë themelet e demokracisë sonë.
Është koha të vendosim: A do të jemi viktima të heshtura të një sistemi të kalbur deri në palcë, apo do të bëhemi arkitektët e një Shqipërie të re, të pastër, të ndershme dhe të shëndetshme? Zgjedhja është e jona, dhe koha po ecën. Çdo minutë që kalon është një minutë më afër një katastrofe të pakthyeshme. Le të veprojmë tani, përpara se të jetë shumë vonë.
