Si u ndërtua skema e Llogarasë, mes mesazheve, presionit dhe tenderëve të manipuluar

Sipas materialeve të hetimit, procesi nis në dhjetor 2020 me përgatitjen e tenderit nga Ministria e Infrastrukturës, ku një rol kyç luanin konsulentët e Hill International (të financuar nga Bashkimi Europian). Komiteti i Vlerësimit të Ofertave, i përfshirë edhe Evis Berberi, komunikonte drejtpërdrejt me ministren Balluku, e cila kërkonte ndryshime të kritereve të tenderit sipas “kërkesave të Pëllumbit” – një biznesmen që duket se nuk i plotësonte kriteret fillestare.

Ofertuesit u renditën, por asnjë prej tyre nuk iu përshtat pritshmërive të ministres. Nga bisedat mes Ballukut dhe Berberit, del se ajo vendosi të anulojë të gjithë tenderin vetëm mbi “një ndjesi”. Procesi rifilloi me urgjencë disa muaj më vonë, ndërsa Berberi u promovua drejtor i ARRSH-së, duke u cilësuar nga Balluku “një nga njerëzit e mi më të afërt”, me udhëzime të qarta për të mbajtur procesin nën kontroll.

Në rishpalljen e tenderit, kriteret u ndryshuan sërish, ndërsa ministrja kërkonte vazhdimisht informacion për një kompani të caktuar turke (İntekar-ASL), të cilën e quan “referencë që e njeh Presidenti”.

Afatet shtyheshin me dedikim derisa kompania turke të dorëzonte dokumentet e saj. Në fund, të gjitha ofertat e tjera u skualifikuan, duke shpallur fituese pikërisht İntekar-ASL, me nënkontraktor Gjoka Konstruksion – kompania që më herët kishte dalë me ofertën më të ulët në tenderin e parë dhe që rezulton e lidhur me një sërë tenderësh të debatueshëm ndër vite.

Oei nënvizon se diferenca prej rreth 50 milionë eurosh mes ofertës së parë të Gjokës dhe ofertës përfundimtare të fituesit mbetet e pashpjeguar.

Kjo është arsyeja pse Partia Demokratike paraqiti një kallëzim në SPAK, i cili çoi në hetimin dhe më pas në pezullimin nga detyra të Ballukut më 19 nëntor 2025. Ndërkohë, të paktën dy tenderë të tjerë të lidhur me këtë projekt janë ende nën hetim.

Autori thekson se këto skema nuk janë vetëm korruptive, por edhe të rrezikshme për sigurinë publike, duke sjellë shembullin e Rrugës së Arbrit që vazhdon të ketë shembje e probleme strukturore.

ARTIKULLI I PLOTE

Ndërsa është një fakt i mirënjohur se qindra miliona, nëse jo miliarda, para publike shqiptare janë shpërdoruar gjatë viteve në projekte të korruptuara infrastrukturore, nuk ndodh çdo ditë që ne jemi në gjendje të gjurmojmë gjenealogjinë aktuale të një rasti të vetëm korrupsioni: të kuptojmë se si përdoren levat e pushtetit qeveritar për të futur paratë publike në xhepa privatë.

Dosjet e Strukturës Speciale kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (SPAK) në lidhje me ndërtimin e tunelit të Llogarasë, një projekt infrastrukturor që lidh zemrën e vendit direkt me rivierën jugore, na ofrojnë një pasqyrë të rrallë të detajeve të tilla.

Hetimet kanë çuar së fundmi në akuzat kundër Belinda Balluku, Zëvendëskryeministres dhe Ministres së Infrastrukturës dhe Energjisë, duke konfirmuar akuzat e mëparshme të bëra nga një ish-zëvendëskryeministër tjetër, Arben Ahmetaj. Veçanërisht, ky është vetëm një nga disa projekte infrastrukturore të tenderuara nën Ballukun në të cilat SPAK dyshon për faj.

Dosja e Llogarasë fillon me përgatitjen e dokumenteve të tenderit më 9 dhjetor 2020 bazuar në një propozim paraprak të ofruar nga Joseph Obeid, një konsulent për Hill International NV, një kompani holandeze që ka regjistruar zyrën e saj të degës në Shqipëri në vitin 2019. Hill International ka ardhur në Shqipëri si bashkë-marrës i një kontrate asistence teknike prej 2.8 milionë eurosh të Delegacionit të BE-së në Tiranë¹ për të siguruar “një ekip ekspertësh që do të identifikojnë nevojat dhe do të ndihmojnë e trajnojnë institucionet/agjencitë përfituese për përmirësimin e kapaciteteve të tyre për zbatimin e projekteve të infrastrukturës”.

Një Komitet Vlerësimi i Ofertave është krijuar në Ministrinë e Infrastrukturës dhe Energjisë (MIE), përfshirë një farë Evis Berberi, atëherë drejtoreshë e Agjencisë për Efiçiencën e Energjisë. Ky komitet do të shqyrtojë ofertat për përmbushjen e kritereve teknike dhe do t’i rendisë ato bazuar në çmimin e ofruar. Dy ditë më vonë, më 11 dhjetor, shpallet tenderi, me një afat për dorëzimin e ofertave deri më 12 shkurt 2021.

Dy kompani ndërtimi paraqesin ankesa në lidhje me kërkesat e tenderit, duke rezultuar në shkurtimin e afatit kohor brenda të cilit kompanitë lejohen të kenë përvojë të mëparshme me projekte të ngjashme, nga 5 në 3 vjet. Komunikimet midis Ministres Balluku dhe Berberit, e cila paraqitet si personi i saj përgjegjës për këtë çështje, zbulojnë se kjo ndodhi me kërkesë të një farë “Pëllumbi”, ndoshta pronari i një kompanie ndërtimi që nuk e përmbushi kriterin 5-vjeçar. Drejtori i projektit të asistencës teknike të Hill International në MIE, Giannis Kirkinezis, ndihmon në hartimin e këtij ndryshimi në shtojcat e tenderit. Ministrja Balluku nuk është shumë e kënaqur. Ajo e pyet Berberin: “A e ndryshuam në tunel [tender] përvojën me objekte të ngjashme nga 5 vjet në 3???”

Procedura e tenderit vazhdon dhe afati zgjatet deri më 1 mars 2021. Përfundimisht gjashtë kompani paraqesin një ofertë. Oferta më e ulët është bërë nga një sipërmarrje e përbashkët e kompanisë shqiptare Gjoka Konstruksion dhe kompanisë turke Duygu Muhendislik Insaat Turizm Dis Ticaret Ve Sanayi me rreth 140 milionë euro. Më 5 mars, Berberi i dërgon një mesazh Ballukut: “A kemi një afat dhe objektiv?”

Duke sugjeruar që ministri të japë udhëzime mbi afatin kohor për përfundimin e vlerësimit të ofertave (“afati”) si dhe fituesin e dëshiruar (“objektivi”).

Dymbëdhjetë ditë më vonë, rreth mesditës, Balluku i shkruan përsëri Berberit: “Po tuneli? A e përfunduat [vlerësimin]?” Berberi përgjigjet: “Jooo, është keq. Le të flasim personalisht, jo të shkruajmë.” Pavarësisht shënimit paralajmërues të Berberit, të dy vazhdojnë të shkëmbejnë mesazhe në lidhje me Gjoka Konstruksion. Ka një problem me dhënien e ofertës fituese, pasi ata nuk i përmbushin disa nga kriteret formale.

Në fund të pasdites, Balluku dorëzohet: “Mendoj se duhet ta anulojmë. Të skualifikojmë të gjithë [ofertuesit].” Berberi përgjigjet menjëherë, “Pajtohem plotësisht. Diçka nuk duket në rregull në të gjithë këtë. Kur doni ta [bëni], sot apo nesër? Sidoqoftë, nëse keni nevojë, unë do të këndoj bashkë me ju, nuk më intereson askush dhe do ta çoj aty ku duhet të shkojë”, duke nënkuptuar se ai e ka plotësisht në kontroll rezultatin.

Por Balluku përgjigjet se duke pasur parasysh situatën, ajo nuk dëshiron që askush ta fitojë ofertën: “Jo, jo, kam atë ndjesi se nuk duhet [të shkojë tek askush].” Berberi përgjigjet, “Shqisa juaj është e frikshme. Kur doni ta [anuloni]?”

Të nesërmen, ajo jep urdhrin: “A nuk i keni njoftuar të tjerët për anulimin? Përfundojeni sot, urgjentisht.” Komiteti i Vlerësimit të Ofertave anulon tenderin dhe në fund të pasdites Berberi i shkruan Ballukut: “Mbaruam.” E gjithë kjo, një tender për infrastrukturë publike i ndihmuar nga BE-ja që kushtonte miliona para të taksapaguesve, u mbyll me një ndjenjë.

Si të financohet një narko-shtet

Procedurat po vihen në lëvizje me shpejtësi për të rishpallur tenderin e Llogarasë, me shpresën – pa dyshim – të një rezultati që “ndihet” më i mirë. Më 23 maj, Balluku i shkruan Berberit: “Kur do ta hapësh [tenderin] e Llogarasë sepse jam gati të shpërthej.”

Tre ditë më vonë ajo shkruan se po e promovon atë në krye të Autoritetit Rrugor Shqiptar (ARrSh). Po e citoj këtu të gjithë mesazhin, sepse ilustron qartë klientelizmin që është endemik në të gjithë qeverinë Rama:

I dashur Visi, marrëdhënia jonë ka kaluar nëpër shumë ulje-ngritje, por ajo që është e rëndësishme është që unë të konsideroj ty një nga njerëzit e mi më të afërt. Ndryshe nga herët e mëparshme, këtë herë po të jap diçka nga e cila varet e ardhmja ime, e jotja dhe e shumë të tjerëve përreth nesh.

Nëse do të dështosh në këtë detyrë të re, ji i sigurt se do të ishte një goditje e madhe për mua dhe dështimi lidhet me punimet, afatet, marrëdhëniet me njerëzit dhe thashethemet që do të qarkullojnë.

Dua që ta merrni këtë shumë seriozisht, dua që ta reflektoni mbi të, në mënyrë që e hëna e ardhshme të jetë një fazë e re në jetën tuaj profesionale. Hermetizëm, pa takime, pa premtime, duhet të jeni të pranishëm në çdo vend pune dhe të mos merrni vendime pa konsultime. Mos më zhgënjeni! Gëzohuni, sapo jeni emëruar.”

Më 31 maj 2021, Berberi emërohet Drejtor i ARrSh. Disa ditë më vonë, Balluku udhëton për në Ankara, Turqi së bashku me Kryeministrin Edi Rama dhe më pas Zëvendëskryeministrin Ahmetaj për t’u takuar me kompanitë e infrastrukturës.

Më 21 qershor 2021, MIE rishpallet tenderin për tunelin e Llogarasë, me një afat të fundit për dorëzimin e ofertave më 28 korrik. Ngrihet një Komision i ri Vlerësimi i Ofertave i kryesuar nga Berberi, tani drejtori i ri i ARrSh. Në dokumentet e tenderit, kriteri për përvojën e mëparshme kthehet në 5 vjet, ndërsa shtohet një klauzolë shtesë që për sipërmarrjet e përbashkëta, ky kriter duhet të përmbushet nga kompania kryesore. Me fjalë të tjera, kjo i liron nënkontraktorët nga përmbushja e të njëjtit kriter.

Më 27 korrik, afati i ofertimit zgjatet deri më 30 gusht. Arsyeja për këtë zgjatje bëhet e qartë në kontekstin e një mesazhi që Balluku i dërgon Berberit më 19 gusht.

Mesazhi i plotë thotë:

İNTEKAR YAPI TUR.ELEKT.INŞ.SAN. dhe TİC. LLC. si kompani, punimet dhe dokumentacioni ynë i tenderit për tunelin e Llogarasë janë përfunduar në nivelin 95% dhe studimet tona të kostos vazhdojnë. Ne krijuam një sipërmarrje të përbashkët duke marrë me vete kompaninë ASL INŞ.TAAH.VESAN.TİC.LTD.ŞTİ. Është një kompani që ka ndërtuar një tunel autostrade 2×14 km në Turqi, është gjithashtu një kompani që zoti President e njeh, e njeh dhe është një referencë.

Si përfaqësuesi ynë në Shqipëri ashtu edhe avokatët tanë në Shqipëri vazhdojnë punën dhe negociatat e tyre me [konsulenten e MIE] znj. Arta [Gurabardhi] në lidhje me tenderin. Në selinë tonë në Ankara, inxhinierët tanë plotësojnë dokumentacionin për tenderin dhe vazhdojnë studimet e kostos.

Përveç kësaj, më 18.08.2021, menaxherët e kompanisë sonë dhe inxhinierët nga Turqia do të vijnë në Shqipëri për të parë rrugën dhe vendin ku do të ndërtohet tuneli dhe për të finalizuar detajet. Si kompani, ne do të jemi plotësisht të gatshëm për tenderin e tunelit të Llogarasë para datës së tenderit. Ne shprehim respektin tonë.

Por pavarësisht këtyre qëllimeve të mira, gjërat nuk ecin sipas planit. Ndërsa një inxhinier i sipërmarrjes së përbashkët turke viziton Shqipërinë midis 18 dhe 21 gushtit, ai me sa duket nuk takohet me Ballukun, i cili i shkruan Berberit më 24 gusht: “[…] Turqit nuk janë askund. Takohuni nesër në orën 11 dhe le të aktivizojmë atë që diskutuam të premten.”

Të premten, më 27 gusht, afati zgjatet përsëri, deri më 7 shtator. Më 30 gusht, Berberi më në fund takohet me përfaqësuesit e sipërmarrjes së përbashkët İntekar-ASL ​​në Tiranë. Më 7 shtator, kanë mbërritur pesë oferta, përfshirë një nga sipërmarrja e përbashkët İntekar-ASL ​​me një çmim prej rreth 190 milionë eurosh. Berberi i dërgon menjëherë një pamje të listës Ballukut. İntekar-ASL ​​ka vendosur ofertën e dytë më të ulët. Balluku është i lumtur: “Shkurt, duket se po ia dalim mbanë shkëlqyeshëm!” Berberi konfirmon se diferenca midis ofertës më të ulët dhe asaj të İntekar-ASL ​​është vetëm 10 milionë euro dhe se ai do ta “shqyrtojë”. Balluku përgjigjet: “Sigurisht që ndonjë idiot zbriti më poshtë, por me siguri nuk i plotëson kriteret [e tenderit]”.

Dhe në të vërtetë, të gjitha ofertat përfundojnë të skualifikuara përveç asaj të İntekar-ASL. Nënkontraktori i saj kryesor shqiptar: Gjoka Konstruksion. Më 26 shtator, ata shpallen fitues të tenderit të tunelit të Llogarasë.

Siç ishte premtuar, më 12 gusht, PD-ja paraqet një ankesë në SPAK kundër Ballukut, duke pretenduar se Íntekar–ASL e ka fryrë artificialisht ofertën e tyre, se Gjoka Konstruksion, si nënkontraktor, ka bërë të gjithë punën aktuale të ndërtimit, dhe duke pyetur se ku shkoi diferenca prej gati 50 milionë eurosh midis ofertës fillestare të Gjokës dhe ofertës fituese të Íntekar–ASL.

Kjo çon një vit më vonë në padinë e anëtarëve të Komitetit të Vlerësimit të Ofertave të Tunelit të Llogarasë dhe vetë Ballukut. Më 19 nëntor 2025, Gjykata e Posaçme e Shkallës së Parë për Korrupsionin dhe Krimin e Organizuar (GjKKO) e liron atë nga detyrat e saj qeveritare dhe i konfiskon pasaportën. Disa tendera të tjerë të infrastrukturës, përfshirë mbikëqyrjen e ndërtimit të tunelit të Llogarasë, mbeten nën hetim.

Vetë Gjoka Konstruksion deri më tani nuk është prekur nga procedurat kundër Ballukut, edhe pse nuk është hera e parë që kompania shfaqet në kontekstin e tenderëve të dyshimtë të infrastrukturës. Për shembull, në vitin 2017 ata u bënë kryelajme kur bënë një “ofertë të pakërkuar” për zhvillimin e Rrugës së Arbrit pavarësisht mungesës së ndonjë përvoje të dokumentuar me projekte të tilla. Një garanci e madhe financiare u premtua – edhe një herë – nga një kompani turke “miqësore”. Dhe ashtu si në vitin 2021, Gjoka fitoi tenderin e vitit 2017 përsëri për shkak të skualifikimit të ofertuesve të tjerë.²

Përveç dëmit financiar për buxhetin e qeverisë, këto tendera të korruptuar të infrastrukturës kanë gjithashtu një efekt të vërtetë në sigurinë rrugore. Rruga e Arbrit vazhdon të preket nga përmbytjet, rrëshqitjet e dheut dhe shembja e segmenteve rrugore. Projekte të tjera të infrastrukturës multi-milion euro të tenderuara nën Ballakun dhe Berberin vuajnë një fat të ngjashëm. Kjo nuk është një shenjë e mirë për sigurinë e tunelit të Llogarasë, ndërtimi i të cilit me sa duket mbikëqyret nga një konsulent holandez i financuar nga BE-ja që peshkon për koncerte anësore dhe kompania e një biznesmeni tani të paditur penalisht.

E gjithë kjo nuk është domosdoshmërisht një shenjë e mirë as për Kryeministrin Rama. Ekziston rreziku që zbatimi i dështuar i tenderëve të korruptuar të infrastrukturës së Ballukut mund të shkaktojë fatkeqësi dhe madje të kushtojë jetë. Dhe siç e dimë nga Serbia, ku shembja e çatisë së stacionit të trenit të Novi Sadit në nëntor 2024 ka çuar në protesta të gjera dhe të vazhdueshme antiqeveritare, kjo mund të ketë pasoja serioze për kontrollin e tij në pushtet dhe “stabilitetin” e lakmuar ndërkombëtarisht të vendit.

Por deri më tani, Kryeministri Rama ka vazhduar të mbështesë me vendosmëri Ballukun, i cili u rikonfirmua si ministre pas zgjedhjeve të përgjithshme në pranverë – pavarësisht hetimeve tashmë në vazhdim të SPAK-ut. Ndërkohë, Ambasadori i BE-së përsëriti mantrën e përjetshme të “prezumimit të pafajësisë”. Le t’i bashkohemi atij dhe për momentin të supozojmë se një kryeministër që ka humbur dy zëvendëskryeministra, disa ministra dhe kryetarin e tij të preferuar të bashkisë për shkak të rasteve të shumta të korrupsionit, është po aq i pafajshëm!