Italia ka hapur zyrtarisht dy qendra në Shqipëri, ku planifikon të mbajë emigrantë të paligjshëm që do të kapen në ujërat ndërkombëtare, ndërsa përpiqen të kalojnë nga Afrika në Evropë. Ambasadori italian në Shqipëri, Fabrizio Bucci, tha se qendrat ishin gati për të akomoduar personat ndërkohë që kërkesat e tyre për azil shqyrtoheshin, por nuk mund të thoshte se kur do të mbërrinin të parat. “Që nga sot, dy qendrat janë gati dhe funksionale”, u tha Bucci gazetarëve në portin e Shëngjinit në bregdetin e Shqipërisë në Adriatik, ku do të zbarkojnë personat e marrë. Sipas kushteve të një marrëveshjeje të diskutueshme që është kritikuar nga grupet e të drejtave të njeriut, por e miratuar në heshtje nga BE, deri në 3000 emigrantë në muaj do të dërgohen në qendra, ndërsa kërkesat e tyre për azil përpunohen në Itali. Fëmijët, gratë dhe individët vulnerabël do të dërgohen në Itali.
Marrëveshja u nënshkrua nëntorin e kaluar nga kryeministrja italiane, Giorgia Meloni, dhe homologu i saj shqiptar, Edi Rama. Meloni tha në atë kohë se në këmbim të mbështetjes së Ramës për qendrat, ajo do të bënte gjithçka që ishte e mundur për të mbështetur anëtarësimin e Shqipërisë në BE.
Meloni, e cila dikur tha se Italia duhet t’i riatdhesojë njerëzit dhe më pas të “fundosë varkat që i shpëtuan”, ka argumentuar se plani është i nevojshëm për të reduktuar mbërritjet nga deti.
“Elementi më i dobishëm i këtij projekti është se ai mund të përfaqësojë një mjet të jashtëzakonshëm parandalues për migrantët e paligjshëm të destinuar të arrijnë Evropën”, tha Meloni në qershor, duke shtuar se “marrëveshja mund të përsëritet në shumë vende dhe të bëhet pjesë e strukturës së BE-së, për zgjidhjen e krizës së migracionit.
Dy qendrat në Shqipëri i kanë kushtuar Italisë 670 milionë euro (564 milionë funte). Ato drejtohen nga Italia dhe janë nën juridiksionin italian. Gardianët shqiptarë do të ofrojnë siguri të jashtme.
Një qendër është krijuar në Shëngjin, rreth 45 milje (75 km) në veri të kryeqytetit, Tiranës. Tjetra është rreth 15 milje në jug të Shëngjinit, pranë një ish-aeroporti ushtarak në Gjadër.
Meloni ka thënë se zyrtarët do të përpiqen të përpunojnë kërkesat për azil brenda 28 ditëve, shumë më shpejt se muajt që duhen aktualisht në Itali.
Shqipëria do të përpunojë vetëm aplikimet e njerëzve nga vendet e përcaktuara si të sigurta nga Italia, një listë që së fundmi është zgjeruar nga 15 vende në 21. Lista e përditësuar përfshin Bangladeshin, Egjiptin, Bregun e Fildishtë dhe Tunizinë ndër të tjera. Një vit më parë, 56588 persona nga këto vende morën rrugën për në Itali.
Shumica dërrmuese e kërkesave pritet të refuzohen, sepse vendet nga vijnë aplikantët konsiderohen të sigurta, gjë që kufizon automatikisht hapësirën për dhënien e azilit. Ata, kërkesat e të cilëve refuzohen, do të ndalohen përpara riatdhesimit të tyre eventual.
Kujtdo që i pranohet kërkesa do të çohet në Itali. Meloni dhe aleatët e saj të djathtë kanë kërkuar prej kohësh që vendet evropiane të ndajnë më shumë barrën e migracionit. Punonjësit e ndihmës kanë kritikuar ashpër marrëveshjen, duke thënë se kanë frikë se qendrat do të mbushen me shpejtësi me njerëz që presin të kthehen në shtëpi.
Médecins Sans Frontières ka thënë se marrëveshja shkon “një hap përtej” marrëveshjeve të mëparshme midis vendeve të BE-së dhe shteteve joanëtare, si Turqia, Libia dhe Tunizia. “Qëllimi nuk është të dekurajohen largimet, por të parandalohen në mënyrë aktive njerëzit që të ikin dhe ata që shpëtohen në det të kenë akses të sigurt dhe të shpejtë në territorin evropian”, tha MSF në një deklaratë.
Riccardo Magi, presidenti i partisë së majtë “Më shumë Evropë” tha se “ata po krijojnë një lloj Guantanamo italiane, jashtë çdo standardi ndërkombëtar, jashtë BE-së, pa mundësinë e monitorimit të statusit të paraburgimit të njerëzve të mbyllur në këto qendra. Italia nuk mund të transportojë njerëz të shpëtuar në det në një vend jashtë BE-së sikur të ishin pako apo mallra”.
Më 14 gusht, agjencia e OKB-së për refugjatët, e cila ka shprehur shqetësime serioze rreth marrëveshjes, ra dakord të monitorojë tre muajt e parë të veprimit të marrëveshjes.
UNHCR tha se nuk ishte palë në marrëveshje dhe mbajti rezerva për të, duke kërkuar sqarime se si do të zbatohej marrëveshja. Megjithatë, agjencia tha se kishte rënë dakord të ishte një monitoruese për të ndihmuar në “mbrojtjen e të drejtave dhe dinjitetit të atyre që i nënshtrohen”.
Disa zyrtarë shqiptarë kanë thënë se marrëveshja është një mënyrë për të falënderuar Italinë që pranoi mijëra njerëz që ikën nga varfëria në Shqipëri pas rënies së komunizmit në 1991.
Komisioneri i Këshillit të Evropës për të drejtat e njeriut tha se marrëveshja mund të krijojë një precedent të rrezikshëm. “Zhvendosja e përgjegjësisë përtej kufijve nga disa shtete, gjithashtu nxit të tjerët të bëjnë të njëjtën gjë, gjë që rrezikon të krijojë një efekt domino që mund të dëmtojë sistemin evropian dhe global të mbrojtjes ndërkombëtare”, tha ai.
