Në mes të gushtit kur u bë e qartë që Talebanët po merrnin nën kontroll Afganistanin, zyra e anëtares demokrate të Kongresit amerikan, Elissa Slotkin nga Miçigani filloi të merrte qindra telefonata nga njerëz që donin të nxirrnin nga vendi afganë të rrezikuar. Përpjekjet e saj sollën si rezultat evakuimin e 118 afganëve gjithsej. Ajo tregon për Zërin e Amerikës rolin e saj në dërgimin e 78 prej tyre në Shqipëri. Në një intervistë me kolegen Keida Kostreci, ligjvënësja Slotkin tha se ajo mbështet ngritjen e një komisioni të Kongresit për të analizuar shkaqet e tërheqjes kaotike nga Afganistani.
Zëri i Amerikës: Zonja Slotkin, ju dhe ekipi juaj ndihmuat në evakuimin e mbi njëqind personave nga Afganistani para se të tërhiqeshin trupat amerikane. Si u përfshitë në këto përpjekje dhe si ia dolët t’i realizoni këto evakuime?
Elissa Slotkin: Unë përfaqësoj Miçiganin dhe mendoj se ashtu siç ndodhi edhe me anëtarë të tjerë të Kongresit, pasi ra Kabuli, në mesin e gushtit, qindra afganë, miq apo familjarë të afganëve filluan të kontaktojnë zyrën tonë dhe të na thonin se të dashurit e tyre ishin bllokuar në Kabul. ‘Ata kanë punuar me amerikanët. Ju lutemi na ndihmoni’, thoshin ata. Mendoj se në një moment numri i njerëzve që po na kontaktonin ishte rreth 1 mijë. Njëri prej tyre ishte një grup i madh i lidhur me Universitetin Shtetëror të Miçiganit. Ato ishin kryesisht gra shkencëtare, agronome, njerëz që ndihmonin në Afganistan me bujqësinë. Kështu që ne iu vumë punës që të bënim gjithçka të mundeshim për t’i nxjerrë nga Afganistani. Siç e dini situata ishte disi kaotike, i keni parë në TV skenat në Kabul. Edhe për ata që kishin viza, ishte shumë e vështirë të kalonin përmes portave të aeroportit në Kabul.
Kështu filluam të punojmë me cilindo që mundeshim në terren për të marrë me qera autobusë, që të na ndihmonin për të negociuar përmes pikave të kontrollit të Talebanëve dhe më në fund komunikuam drejtpërdrejt me ushtrinë amerikane që t’i lejonin të hynin në aeroport. Pas nëntë ditësh përpjekje për të marrë një grup prej mbi 100 vetash më në fund i futëm (në aeroport). Por pastaj na duhej t’i nxirrnim nga vendi. Ne e dinim që meqenëse nuk ishin shtetas amerikanë, apo banorë të përhershëm, ata nuk do të ishin në gjendje të silleshin drejtpërdrejt në Shtetet e Bashkuara. Ne kishim një avion çarter nga një organizatë jofitimprurëse, e cila tha se do të na ndihmonte të paguanim për një avion, nëse gjenim një vend ku mund të shkonin.
Zëri i Amerikës: Një pjesë e tyre shkuan në Shqipëri dhe ju luajtët një rol kritik për dërgimin e tyre atje. Si e realizuat një gjë të tillë?
Elissa Slotkin: Para së gjithash ne e dinim që Shqipëria ishte një nga vendet e pakta në botë që po pranonte afganët për qëndrim të përkohshëm. Pastaj pashë që mikja ime Yuri Kim, ishte ambasadore në Shqipëri. Ajo dhe unë kishim punuar së bashku për Irakun shumë vite më parë, dhe ajo më tha se nëse do të ishim të gatshëm t’i drejtoheshim drejtpërdrejt ministres së jashtme shqiptare, Shqipëria mund të ishte e gatshme t’i merrte këta njerëz. Kështu që me shpejtësi shkruam një letër zyrtare nga zyra ime. Ia dërguam ambasadores (Floreta Faber) në Uashington, ia dërguam ministres së jashtme (Olta Xhaçka) dhe ishte e mrekullueshme. Ne morëm një përgjigje besoj brenda 15 orësh. Dhe të nesërmen afganët për të cilët ne po përpiqeshim të kujdeseshim u dërguan në Tiranë. Ishte thjesht e mahnitshme se sa e shpejtë dhe sa entuziaste ishte përgjigjia nga qeveria shqiptare.
Zëri i Amerikës: Si u përcaktua se cilat grupe do shkonin në Shqipëri?
Elissa Slotkin: Mund t’ju them nga përvoja jonë se ne e dinim që shqiptarët ishin të gatshëm të pranonin njerëz. Unë kisha shërbyer me shqiptarët në Irak, ku kam shërbyer për tre ture me ushtrinë. E dija se ishin një aleat i NATO -s. E dija që ata ishin një vend tek i cili mund të mbështetesha. Dhe e dija se kishte njerëz të arsimuar që ishin në rrezik të vërtetë. Shumicës u kishte ardhur ndërkohë një letër nga talebanët, u kishin shkuar në shtëpi. Shumë prej tyre rrinin të fshehur në shtëpi të sigurta. Mendoj se qeveria shqiptare me të vërtetë e kuptoi që veçanërisht gratë e arsimuara do të ishin në rrezik, dhe kështu që ata e pranuan kërkesën time.
Zëri i Amerikës: Ka pasur disa shqetësime në opinionin publike nëse ata persona që po shkojnë në vende të treat, janë të verifikuar dhe kontrolluar tërësisht para se të sillem në ato vende. A janë të justifikueshme këto shqetësime?
Elissa Slotkin: E përsëris, unë mund të flas vetëm për grupin që kam ndihmuar unë të evakuohet, me mbi 100 vetë, shumica e të cilëve ishin të lidhur me Universitetin Shtetëror të Miçiganit dhe me një program të financuar nga USAID-i, nga qeveria amerikane, pra duhej të kishte pasur një nivel verifikimi edhe vetëm për të hyrë në atë program, apo jo? Shumë prej tyre paguheshin nga Universiteti Shtetëror i Miçiganit. Kështu që ne kishim një marrëdhënie të gjatë me ta. Dhe të tjerët që sollëm ishin zëvendësministra, për shembull zëvendësministri i shëndetësisë publike, zëvendësministri i financave, njerëz shumë të arsimuar që bënin një jetë shumë publike dhe ishin shumë të arsimuar. Dhe njëri prej tyre ishte një studiues i Fullbrajtit. Njëri prej tyre kishte studiuar në Universitetin Georgetoën, kështu që u ndjeva komode duke pasur parasysh atë nivel verifikimi, për të dhënë garanci për ta. Nuk jam aspak e shqetësuar, mendoj se ata do të ishin qytetarë të mrekullueshëm për çdo vend.
Zëri i Amerikës: Megjithëse opinioni publik në Shtetet e Bashkuara është dakord se ishte koha për t’u tërhequr nga Afganistani, mënyra se si u bë tërheqja, është kritikuar veçanërisht pasi 13 persona vdiqën në radhët e ushtrisë amerikane dhe marinsave. Si mund të ishte menaxhuar më mirë situata?
Elissa Slotkin: Unë kam shërbyer tre ture në Irak dhe është personale për mua sepse unë u bëra pjesë e sigurisë kombëtare pas 11 shtatorit. Dhe ndërsa keni të drejtë që shumica e amerikanëve mendojnë se kemi qëndruar shumë gjatë atje dhe 20 vjet është kohë e gjatë, askujt nuk i pëlqejnë pamjet e mënyrës se si dolëm. Askush nuk ndjehet mirë për mënyrën se si e përfunduam misionin në Afganistan. Dhe unë kam mbështetur ngritjen e një komisioni të Kongresit për të kuptuar se çfarë ndodhi. Unë jam martuar me një kolonel karriere të ushtrisë, vajza e të cilit po shërben aktualisht në ushtri.
Ndjen dhimbje për gjithë kohën dhe përpjekjet e njerëzve që shërbyen në atë vend. Të gjithë e ndjejmë këtë, po ashtu edhe shqiptarët. Kështu që ne e dimë se duhej të tërhiqeshim por jo kështu. Dhe ne duhet të analizojmë se çfarë gabimesh u bënë.
Zëri i Amerikës: Ju së bashku me disa anëtarë të tjerë të Kongresit, i keni shkruajtur një letër Sekretarit Blinken dhe një nga kërkesat ishte të shihnit se çfarë gabimesh u bënë. Por ju gjithashtu kërkoni që të përdoret ndikimi i Shteteve të Bashkuara ndaj Talebanëve që ata të vazhdojnë të lejojnë evakuimin e amerikanëve të tjerë dhe afganëve të rrezikuar që kanë mbetur në Afganistan. Çfarë mjetesh presioni kanë Shtetet e Bashkuara ndaj Talebanëve?
Elissa Slotkin: Para së gjithash është detyrimi ynë moral të nxjerrim amerikanët dhe banorët e përhershëm të Amerikës dhe më pas të ndihmojmë cilindo që ikën nga persekutimi ose vdekja nga Talebanët. Kështu që ne duam që ata të vazhdojnë drejt këtij objektivi. Puna nuk ka mbaruar vetëm sepse nuk jemi më në aeroport.
Unë mendoj se ne kemi ndikim sepse talebanët janë të varur nga bota e jashtme për ndihmë financiare, për ndihmë ushqimore. Shumica e bankave të tyre, paratë nga sistemi i tyre bankar mbahen në bankat amerikane. Ka shumë gjëra për të cilat ata varen nga ne. Ata duan të njihen si një qeveri serioze. Ata duan të shkojnë në konferenca ndërkombëtare dhe Asamblenë e Përgjithshme të OKB –së. Duan të shkojnë për pazare në Dubai. Ata duan të jenë një vend normal. Pra, që të jenë një vend normal, ata duhet t’i trajtojnë njerëzit me standarde të caktuara të të drejtave të njeriut. Dhe ky është ndikimi. Gjatë vitit të ardhshëm do të bëhen përpjekje për t’i detyruar ata të bëjnë të paktën disa nga ato që ne duam që ata të bëjnë.
Zëri i Amerikës: Talebanët shpallën qeverinë e tyre të re të përkohshme, dhe jo vetëm që të gjithë anëtarët janë nga radhët e talebanëve por një prej tyre është nga rrjeti Haqqani që është në listën e organizatave terroriste të Departamentit të Shtetit. Çfarë tregon kjo dhe cili është reagimi juaj?
Elissa Slotkin: Reagimi im është se nëse përfshini persona të një organizate terroriste në qeverinë tuaj, atëherë duhet të jeni të përgatitur për t’u trajtuar si një organizatë terroriste, apo jo? Çdo qeveri në botë që përfshin terroristë, do të etiketohet si terroriste. Kështu që unë mendoj se është një lëvizje thellësisht problematike dhe do të thotë që duhet t’i kushtojmë vëmendje Afganistanit. Ne e dimë se se arsyeja që shkuam në Afganistan ishte për të ndaluar këto organizata terroriste të përdorin atë territor si bazë për të planifikuar operacione, dhe ne duhet ta vazhdojmë atë mision. Dhe kjo është pjesë e mbikëqyrjes që do të bëjmë mbi administratën. Çfarë po bën ajo për t’u siguruar që këto grupe të mos rigrupohen dhe të kërcënojnë Shqipërinë, aleatët tanë të tjerë dhe vetë Shtetet e Bashkuara?
Zëri i Amerikës: Dhe cili do të ishte sugjerimi juaj ndaj administratës, për reagimin ndaj kësaj qeverie të Talebanëve?
Elissa Slotkin: Unë mendoj se e bën shumë të vështirë për çdo qeveri legjitime që të njohë qeverinë e Talebanëve. Shpresoj që vendet tona aleate të mos bëjnë kompromis dhe të fillojnë të bëjnë biznes me Talebanët sikur të mos kishte ndodhur asgjë. Shpresoj që ne të mos ta bëjmë njohjen dhe të ushtrojmë presion përmes ndikimit që kemi për ato që përmenda më lart. Por duhet të jemi të bashkuar për këtë.
Zëri i Amerikës: Gratë janë në një nga situatat më të vështira në Afganistan, siç u pasqyrua edhe në protestat që Talebanët i shtypën me dhunë. A jeni e shqetësuar?
Elissa Slotkin: Sigurisht! Nga përpjekjet tona në Afganistan për 20 vjet, një brez grash, vajzash u rritën me mundësi, me qasje në arsim me një shans për të jetuar më mirë sesa prindërit e tyre dhe fëmijët e tyre të rriteshin më mire se ato. Dhe megjithëse ky nuk ishte qëllimi ynë fillestar, është shumë e vështirë të shikosh atë brez grash që tani e kuptojnë se ato mundësi po u mohohen. Ato janë jashtëzakonisht të guximshme që protestojnë. Por kjo është pjesë e arsyes pse përpjekjet e mia u përqendruan kryesisht tek gratë, veçanërisht gra të arsimuara, gra të pamartuara, njerëz që na shkruanin “nëse nuk largohem nga vendi do të më detyrojnë të martohem me dikë, ose do të dhunohem, do të vritem, do të më duhet të var veten”. Pra, natyrisht që të gjithë jemi thellësisht të dëshpëruar për gratë e Afganistanit.
Zëri i Amerikës: Një nga kritikat që po bëhet për tërheqjen është se dëmton besueshmëria e Shteteve të Bashkuara dhe se kjo është një epokë e re e kryerjes së diplomacisë për Shtetet e Bashkuara, mosangazhim në shtet-ndërtim. A jeni e shqetësuar se reputacioni i Shteteve të Bashkuara në botë është cenuar?
Elissa Slotkin: Unë pa dyshim mendoj se shumica e amerikanëve dhe ndoshta shumica e njerëzve në mbarë botën mendojnë se shtet-ndërtim kombit nuk është diçka së cilës duhet t’i rikthehemi pas Irakut dhe Afganistanit. Por unë mendoj se mënyra se si ndodhi tërheqja dëmton besueshmërinë tonë, por nuk mendoj se ky është fundi i Amerikës, i një roli të fortë të Shteteve të Bashkuara në botë. Mendoj se duhet të mobilizohemi. Duhet të sigurohemi që kur angazhohemi jashtë vendit, ta bëjmë për arsyet e duhura, në përmasat e duhura dhe në mbrojtje të interesave tona kombëtare dhe interesave të aleatëve, pa investuar së tepërmi në këto konflikte jashtë vendit. Dhe unë mendoj se ajo që do të shohim nga Shtetet e Bashkuara është një rikalibrim. Dhe unë besoj fort se Shtetet e Bashkuara kanë një rol të fortë për të luajtur. Ne mund të mos jemi të përkryer, por unë preferoj të kemi një rol të fortë të SHBA-së sesa një rol të fortë rus ose kinez. Dhe unë do të përqendrohem tek përpjekjet për të ndihmuar me atë mobilizim dhe rikalibrim të mënyrës se si e ushtron Amerika pushtetin e vet jashtë vendit.
