Sot, më 4 korrik, Shtetet e Bashkuara shënojnë 249-vjetorin e shpalljes së Pavarësisë. Pikërisht në këtë ditë të vitit 1776, përfaqësuesit e 13 kolonive britanike firmosën Deklaratën e Pavarësisë, duke i dhënë fund sundimit të kurorës britanike dhe duke ndezur fitilin e Revolucionit Amerikan.
Para kësaj pike kthese, kolonitë i nënshtroheshin një regjimi të rreptë tregtar e fiskal nga Londra. Britania u kërkonte kolonive pagesa të kripura doganore për mallra të përditshme si çaji, kafeja, sheqeri apo pijet alkoolike, duke e kthyer pakënaqësinë ekonomike në revoltë politike.
Deklarata e vitit 1776, e hartuar kryesisht nga Thomas Jefferson me kontributin e Benjamin Franklin dhe të tjerëve, hapi rrugën për krijimin e një kombi të ri, një bashkim shtetesh të lira, të shkëputura nga kontrolli i një mbreti. Ajo u bë themel i identitetit amerikan dhe simbol i aspiratës për liri.
Pavarësisht simbolikës së fuqishme, 4 Korriku nuk u njoh zyrtarisht si ditë pushimi kombëtar deri në vitin 1870, kur u shpall një ndër pesë festat e para federale.
Ato u njohën si të tilla për të bashkuar një vend ende të ndarë emocionalisht nga plagët e Luftës Civile. Dita e Pavarësisë, Krishtlindjet, Dita e Falënderimeve, Viti i Ri dhe ditëlindja e George Washington ishin ngjarje që shërbenin si urë mes Veriut dhe Jugut, pa përmendur drejtpërdrejt konfliktin e përgjakshëm që kishte ndarë kombin.
Historiani Eric Foner e përshkruan këtë periudhë si momentin kur festat u kthyen në instrument të centralizimit të fuqisë federale. Madje edhe Dita e të Rënëve u bë festë zyrtare vetëm në vitin 1888, për të shmangur përçarjen e mëtejshme që do të sillte nderimi i një pale të konfliktit.
SHBA ka sot 12 festa federale. Juneteenth, e miratuar në vitin 2021, kujton fundin e skllavërisë, ndërsa dita e Martin Luther Kingut u njoh si festë në 1983, megjithëse disa shtete jugore rezistuan ta pranonin për dekada. Alabama dhe Misisipi, për shembull, ende e bashkojnë atë ditë me nderimin për gjeneralin konfederat Robert E. Lee.
Disa festa kanë kaluar transformime rrënjësore. Dita e Kolombit, dikur nderim për emigrantët italianë dhe “zbulimin e Amerikës”, sot shihet në shumë shtete si ditë reflektimi mbi dhunën koloniale ndaj popujve indigjenë. South Dakota, që prej vitit 1989, e feston si “Ditën e Indigjenëve Amerikanë”.
Historiani Matthew Dennis i krahason festat me monumente, simbole që i ngurtësojnë vlerat e një epoke në kohë, por që me kalimin e brezave mund të kthehen në objekt debati apo zhvendosjeje.
Përplasjet e vjetra mbi 4 Korrikun – barazia, përjashtimi dhe qëndrimet politike
Dita e Pavarësisë ka qenë e diskutueshme qysh në shekullin XVIII. Në dekadat pas Revolucionit Amerikan, partitë politike u përplasën mbi meritën e hartimit të Deklaratës – republikanët e Jeffersonit ia atribuonin atij, ndërsa federalistët theksonin procesin kolektiv.
Për afrikano-amerikanët, 4 korriku mbeti gjatë një simbol bosh. Ata festonin më 5 korrik, në shenjë distancimi nga një ideal që nuk i përfshinte. Në këtë frymë, Frederick Douglass mbajti në vitin 1852 fjalimin e paharrueshëm “Çfarë është 4 korriku për skllavin?”, duke ekspozuar hipokrizinë e një kombi që shpallte lirinë, ndërsa mbante njerëz të skllavëruar.
Edhe gjatë Luftës Civile, perceptimi mbi këtë ditë ndryshonte. Konfederata e Jugut e përvetësonte mesazhin kundër tiranisë, ndërsa Veriu e shihte Deklaratën si bazë për një shoqëri të re. Presidenti Abraham Lincoln e përdori 4 Korrikun për të theksuar idenë se të gjithë njerëzit janë krijuar të barabartë dhe për të legjitimuar luftën për ruajtjen e Unionit.
Në epokën moderne – nga luftërat botërore te përplasjet kulturore
Nga Franklin D. Roosevelt gjatë Luftës së Dytë Botërore te John F. Kennedy në kulmin e Luftës së Ftohtë, presidentët amerikanë e kanë përdorur 4 Korrikun për të afirmuar vlerat amerikane në kontekste globale.
Në vitin 2020, pas vrasjes së George Floyd dhe protestave masive, Donald Trump zgjodhi të denoncojë demonstruesit si përçmues të historisë amerikane. Pasardhësi i tij, Joe Biden, e pranoi kontradiktën që qëndron në zemër të Deklaratës: autori i saj, Thomas Jefferson, ishte vetë pronar skllevërish. Por, siç tha ai, ideja e barazisë qëndron mbi të gjitha: “Ajo i mbijetoi luftës civile, dhunës raciste dhe më shumë se 200 vjet padrejtësie sistematike.”
Ndërsa amerikanët festojnë me parada, fishekzjarrë dhe barbecue, kuptimi i kësaj dite mbetet i shumëfishtë, njëherazi përvjetor i lindjes së një ideali dhe pasqyrë e betejave të vazhdueshme për ta bërë atë ideal real për të gjithë. Në një vend ku historia është shpesh arenë përplasjesh, edhe festat kombëtare janë pjesë e këtij procesi, të lëvizshme, të debatueshme dhe thellësisht domethënëse.
