Në një deklaratë që i ngjan më shumë një satire sesa një raportimi zyrtar, drejtoresha e Agjencisë Kombëtare të Shoqërisë së Informacionit (AKSHI), Mirlinda Karçanaj, deklaroi javën e kaluar nga Berati se Shqipëria është gati “të mësojë botën” mbi qeverisjen dixhitale. E ulur në një skenë propagandistike me ministra dhe të rinj që dëgjonin me seriozitet, Karçanaj foli për krijimin e një brandi të quajtur “e-gov made in Albania” dhe për 60 vende që, sipas saj, kërkojnë përvojën shqiptare në këtë fushë.
Deklaratat morën trajtën e absurdës kur ajo tregoi histori entuziaste për entuziazmin e Komisionit Europian ndaj platformës “Diella” dhe për habinë e ambasadorit Gonzato ndaj përkthimeve të ligjeve nga inteligjenca artificiale shqiptare. Por, pas këtij iluzioni të ndërtuar me kujdes, fshihet një realitet krejt tjetër: Shqipëria ndodhet në vendin e 62-të në botë për qeverisjen elektronike dhe eksporton vetëm 240 milionë dollarë në vit në sektorin ICT, krahasuar me 3.7 miliardë euro që eksporton Serbia.
Në qendër të këtij dështimi qëndron vetë AKSHI, institucioni që prej më shumë se një dekade përthith miliarda lekë nga buxheti i shtetit për të prodhuar platforma jofunksionale, pa dokumentim teknik, pa auditim dhe pa rezultat. Raportet zyrtare si ai i Kontrollit të Lartë të Shtetit kanë zbuluar se mbi 79 institucione nuk janë ende të integruara në sistemet e AKSHI-t, ndonëse ky objektiv ishte vendosur që në vitin 2017.
Skandalet me këtë agjenci janë të shumta, që nga sulmet e hakerëve iranianë që paralizuan e-Albania-n për ditë të tëra në vitin 2022, deri te kontratat pa transparencë me kompani të lidhura me pushtetin. Në dëshminë e saj në Komisionin për Dizinformimin, vetë Karçanaj pranoi se AKSHI ishte i papërgatitur për të përballuar sulmet kibernetike dhe se nuk kishte as informacion të qartë mbi natyrën e tyre, duke zbuluar dështimin e plotë të mekanizmave të sigurisë.
Pavarësisht dështimeve të njëpasnjëshme, ky institucion vazhdon të shpenzojë shuma marramendëse. Vetëm për “ri-formatimin” e e-Albania janë harxhuar 200 milionë lekë, ndërkohë që shumë nga shërbimet mungojnë ose janë të papërdorshme. Ndërkohë, AKSHI ushtron një fuqi monopol mbi tregun e teknologjisë së informacionit në vend, duke përcaktuar standardet e tenderëve, fondet dhe fituesit, në një skemë të centralizuar që ka mbytur konkurrencën dhe inovacionin.
Pjesë e këtij rrethi janë emra të njohur si Ermal Beqiri i kompanisë “Soft dhe Solution”, ish-ministri Ilir Beqaj apo Gerond Meçe me kompani që fitojnë në mënyrë të përsëritur tenderët publikë në IT, ndërkohë që tregu shqiptar i teknologjisë vazhdon të jetë i pazhvilluar dhe i paaftë për të konkurruar jashtë kufijve.
Qytetarët shqiptarë paguajnë për një sistem që nuk garanton as shërbime, as siguri, as zhvillim real teknologjik. Në vend të rezultateve, ata marrin deklarata boshe, spote promovuese dhe slogane pa mbulim, si “e-gov made in Albania”. Ndërkohë, AKSHI mbetet simboli më i qartë i dështimit të digjitalizimit, ku teknologjia është kthyer në një armë propagande dhe korrupsioni, e jo në një mjet në shërbim të qytetarëve.
