Dy zbulime të rëndësishme nga BIRN dhe Oil Change International kanë nxjerrë në dritë një të vërtetë tronditëse për portet shqiptare. Po të mos ishte për këto investigime, vendi ynë nuk do të mësonte kurrë se si është kthyer në një nyje kryesore të furnizimit të luftës në Gaza, ku nëpërmjet infrastrukturës sonë portuale kalon si karburanti për bombardime ashtu dhe eksplozivët për operacione ushtarake.
Anija me eksplozivë në Porto Romano
Anija “Kathrin”, e ngarkuar me dhjetë konteinerë eksplozivë ushtarakë për Izraelin, u fut në portin e karburanteve “Multi Buoy Mooring” në Porto Romano mëngjesin e së enjtes, pasi lundroi për 26 orë me radarë të fikur në detin Jon. Infrastruktura portuale, që zotërohet 65% nga grupi i biznesit të Kastratit dhe 35% nga EuroPetrol përmes një kontrate koncesionare me qeverinë Rama, priti anijen që ishte refuzuar më parë nga Nambia dhe Malta për shkak të rrezikshmërisë së ngarkesës.
Më 24 gusht, autoritetet e Namibisë revokuan lejen e ankorimit për këtë anije, të alarmuara se ngarkesa do të përdorej për krime lufte në Gaza. Malta gjithashtu refuzoi ta pranonte anijen në fund të shtatorit, pavarësisht kërkesave për furnizim dhe ndërrim ekuipazhi. Raporterja Speciale e OKB-së për Palestinën, Francesca Albanese, kishte paralajmëruar qeverinë malteze për rrezikun që paraqiste kjo ngarkesë, ndërsa Amnesty International ka ngritur alarmin se eksplozivët mund të përdoren për krime lufte kundër civilëve palestinezë.
Nga nafta te eksplozivët: Kush kontrollon portet?
Infrastruktura jonë portuale, e kontrolluar përmes koncesioneve të dhëna nga qeveria te grupe të caktuara biznesi, është kthyer në një pikë kyçe të furnizimit të luftës në Gaza. Në rastin e Porto Romanos, kontrolli i plotë i portit nga partneriteti Kastrati-EuroPetrol përmes koncesionit qeveritar ka krijuar një situatë ku e njëjta infrastrukturë përdoret si për furnizimin me karburant ashtu edhe për strehimin e anijeve me ngarkesa të dyshimta.
Skandali i karburantit: Shqipëria furnizuese e luftës
Përmes një sistemi të sofistikuar që ka kaluar i pazbuluar deri tani, Shqipëria është kthyer në furnizuesin e katërt më të madh të karburantit për operacionet ushtarake në Gaza, duke tejkaluar edhe vende me kapacitete shumë më të mëdha si Greqia dhe Italia. Raporti “Behind the Barrel” ka dokumentuar 65 ngarkesa karburanti drejt Izraelit përmes porteve tona.
Ky karburant përdoret për të furnizuar avionët luftarakë që bombardojnë Gazën dhe buldozerët që shkatërrojnë shtëpitë palestineze. Dërgesat e fundit janë raportuar në korrik 2024, në një kohë kur Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (ICJ) ka paralajmëruar se veprimet e Izraelit në Gaza mund të përbëjnë gjenocid.
Pasojat dhe shkeljet ndërkombëtare
Me mbi 46 mijë viktima civile në Gaza, prej të cilëve gjysma fëmijë, përfshirja e Shqipërisë në furnizimin e kësaj lufte ngre shqetësime serioze.
“Ligji humanitar ndërkombëtar i ndalon të gjitha shtetet që t’i transferojnë armë një pale të përfshirë në konflikt të armatosur…” thekson Patrick Wicken, kërkues i Amnesty International për çështjet ushtarake, të sigurisë dhe policisë. Instituti Britanik i Drejtësisë Ndërkombëtare gjithashtu nënvizon se si furnizimi me karburant ashtu dhe lehtësimi i transportit të eksplozivëve përbëjnë shkelje të rënda të konventave ndërkombëtare.
Siguria Kombëtare në kolaps: Nga eksplozivët te mbetjet toksike
Zbulimi i fundit i anijes me eksplozivë në Porto Romano dhe skandali i mëparshëm i 816 tonëve mbetje toksike në portin e Durrësit nxjerrin në pah një të vërtetë alarmante: kufijtë e Shqipërisë janë praktikisht të pakontrolluar. Ndërsa vende të tjera si Nambia dhe Malta refuzojnë kategorikisht materiale të rrezikshme, portet tona janë kthyer në një korridor të hapur për çdo lloj ngarkese të dyshimtë.
Krimi i organizuar me shkelje flagrante të ligjit
Skandali në Porto Romano nxjerr në pah shkelje të rënda të kuadrit ligjor shqiptar dhe ndërkombëtar. Ligji shqiptar për kontrollin e eksportit të mallrave ushtarake dhe mallrave me përdorim të dyfishtë (Nr. 46/2018) është i qartë: çdo eksport, import apo tranzit i mallrave ushtarake dhe teknologjive me përdorim të dyfishtë duhet të autorizohet nga Autoriteti i Kontrollit Shtetëror të Eksporteve (AKSHE). Por në rastin e anijes “Kathrin”, duket se këto kërkesa ligjore janë anashkaluar plotësisht.
Oligarkët dhe kontrolli i plotë
Nëse dikur oligarkët ishin thjesht instrumente në duart e qeverisë, sot situata duket se ka ndryshuar dramatikisht. Përmes një rrjeti të gjerë koncesionesh dhe privilegjesh, ata kanë shtrirë kontrollin në çdo pikë strategjike të vendit – nga portet e aeroportet deri te sistemet bankare, telefonia dhe rrjetet e mëdha të shpërndarjes ushqimore.
Përqendrimi i një pushteti të tillë ekonomik në duart e pak grupeve ka krijuar një sistem ku kufijtë mes interesave private dhe sigurisë kombëtare janë zbehur plotësisht. Me kontrollin e porteve dhe aeroporteve, këto grupe faktikisht vendosin se çfarë hyn dhe del nga vendi ynë. Me dyshimet e forta për përfshirjen edhe në tregtinë e armëve, situata bëhet edhe më alarmante.
Thirrje për veprim të menjëhershëm
SPAK-u duhet të hetojë urgjentisht këtë sistem të koordinuar që po e kthen Shqipërinë në një bazë të furnizimit të luftës. Organizatat ndërkombëtare, përfshirë OKB-në, NATO-n dhe OSBE-në, duhet të ndërhyjnë menjëherë për të ndaluar këtë aktivitet që po kontribuon drejtpërdrejt në një konflikt që ka shkaktuar mijëra viktima civile.
Përgjegjësit, nga oligarkët që kontrollojnë portet e deri te zyrtarët që mundësojnë këto aktivitete të rrezikshme, duhet të përballen me drejtësinë ndërkombëtare.
