Skandali i ujërave të zeza në Shqipëri po merr përmasa gjithnjë e më të mëdha, me zhvillime të reja që po vënë në pah tensionet e thella mes qeverisë dhe bizneseve në të gjithë vendin. Nga Pogradeci në Vlorë, situata po shfaqet gjithnjë e më komplekse, me implikime serioze për mjedisin, ekonominë dhe shëndetin publik.
Pogradeci: Bizneset nën presion për instalimin e impianteve të kushtueshme
Në një denoncim të fundit, Genti Çela, kryetari i PD-së së Pogradecit, ka ngritur alarmin për presionin e egër që po ushtrohet ndaj bizneseve lokale. Sipas Çelës, sipërmarrësit po detyrohen të instalojnë impiante të trajtimit të ujërave të ndotura, një kosto e papërballueshme që varion nga 10,000 deri në 100,000 euro, plus 5,000 euro në vit për mirëmbajtje.
Çela argumenton se kjo kërkesë është tërësisht e panevojshme për Pogradecin, duke kujtuar se që nga viti 2008, qyteti ka një kolektor të përpunimit të ujërave të zeza me kapacitet për 300,000 banorë, katër herë më shumë se popullsia aktuale e rrethit. Ky projekt, i inauguruar nga ish-kryeministri Sali Berisha, ka kontribuar në pastrimin e liqenit të Pogradecit, duke çuar në anëtarësimin e tij në UNESCO.
Akti Normativ: Burim i konfliktit në të gjithë vendin
Në qendër të kësaj krize qëndron Akti Normativ nr. 8, i datës 28.12.2023, i nënshkruar nga kryeministri Edi Rama. Ky akt detyron të gjitha bizneset pranë zonave bregdetare dhe bregliqenore të instalojnë impiante të trajtimit të ujërave të ndotura. Kjo lëvizje ka nxitur reagime të forta në të gjithë vendin, me bizneset që e shohin si një barrë financiare të papërballueshme.
Vlora: Rasti emblemë i abuzimit dhe korrupsionit
Ndërsa debati për impiantet vazhdon, rasti i Vlorës ka nxjerrë në pah një dimension tjetër të problemit. Projekti Marina Vlorë, i drejtuar nga biznesmenët Geront Çela dhe Samir Mane, është akuzuar për ndotje masive të detit të Vlorës. Pamjet e ujërave të zeza që derdhen drejtpërdrejt në det kanë shkaktuar zemërim publik dhe kanë ngritur pyetje serioze për lidhjet mes pushtetit dhe biznesit.
Projekti, i cili përfshin ndërtimin e 663 apartamenteve dhe dy hoteleve në një truall 57,000 m2 të dhënë nga shteti, është shoqëruar me akuza për korrupsion dhe favorizim. Më shqetësuese akoma, rreth 20 familje lokale po detyrohen të zhvendosen, duke u ofruar kompensime që konsiderohen të pamjaftueshme.
Beteja ligjore: Shoqatat e turizmit kundër qeverisë
Përballë këtyre sfidave, tre shoqata kryesore të turizmit – Shoqata Rajonale e Turizmit Aulona (ARTA), shoqata e turizmit ATA dhe Unioni Turistik Shqiptar – kanë ngritur padi në Gjykatën e Apelit Administrativ. Ato kërkojnë shfuqizimin e nenit 6 të udhëzimit që detyron instalimin e impianteve, duke argumentuar se kjo përbën një barrë të dyfishtë për bizneset që tashmë paguajnë për trajtimin e ujërave të ndotura.
Enri Jahja, kryetari i Shoqatës së Bareve dhe Restoranteve, e ka quajtur këtë praktikë “arbitrare”, duke theksuar se bizneset po detyrohen të paguajnë dy herë për të njëjtin shërbim.
Pasojat mjedisore dhe ekonomike: Një zinxhir i pafund problemesh
Ndërsa debati politik dhe ligjor vazhdon, pasojat reale të kësaj krize po bëhen gjithnjë e më të dukshme:
- Dëmtimi i ekosistemit detar: Ekspertët mjedisorë paralajmërojnë për dëme të pariparueshme ndaj biodiversitetit detar.
- Rreziku për shëndetin publik: Derdhja e ujërave të zeza në zonat e larjes paraqet rreziqe serioze për pushuesit.
- Impakti në imazhin e turizmit: Reputacioni i Shqipërisë si destinacion turistik po dëmtohet rëndë.
Nevoja për zgjidhje gjithëpërfshirëse
Përballë kësaj situate komplekse, është e qartë se nevojitet një qasje e re që adreson si urgjencën e problemit, ashtu edhe padrejtësinë e ngarkesës financiare. Disa hapa që mund të ndërmerren përfshijnë:
- Auditim i plotë i fondeve të mbledhura për trajtimin e ujërave të zeza në 11 vitet e fundit.
- Kompensim për bizneset që kanë paguar taksa pa marrë shërbimin.
- Partneritet publik-privat për ndarjen e përgjegjësisë dhe kostove.
- Plani emergjent afatshkurtër për minimizimin e ndotjes gjatë sezonit turistik.
- Reforma ligjore dhe institucionale për menaxhimin e ujërave të zeza.
Kriza e ujërave të zeza në Shqipëri nuk është thjesht një problem mjedisor apo infrastrukturor. Ajo është një pasqyrë e qeverisjes së dobët, mungesës së transparencës dhe dështimit në mbrojtjen e interesave të bizneseve dhe qytetarëve.
Ndërsa vendi pret me padurim vendimin e Gjykatës së Apelit Administrativ në shtator, është e qartë se nevojitet një zgjidhje gjithëpërfshirëse dhe afatgjatë. Vetëm përmes një qasjeje të balancuar, transparente dhe që merr parasysh nevojat e të gjitha palëve të interesuara, Shqipëria mund të shpresojë të adresojë këtë krizë dhe të sigurojë një të ardhme të qëndrueshme për mjedisin dhe ekonominë e saj.
