Në Romë, një universitet me famë botërore i vendos emrin e një salle vajzës shqiptare të vrarë, Ilaria Sula. Në Tiranë, një djalë 14-vjeçar, Martin Cani, theret për vdekje pranë ambienteve të shkollës “Fan Noli” – dhe institucionet nuk lëvizin as gishtin e vogël. Njëri kujtohet përjetësisht, tjetri fshihet nga kujtesa kolektive. Dy jetë të reja të ndërprera dhunshëm. Dy shtete. Dy botë. Dhe një dallim tronditës: respekti i munguar.
Italia nderon Ilarian. Shqipëria harron Martinin
Në ceremoninë për emërtimin e sallës “Ilaria Sula” në universitetin “La Sapienza”, i ati tha me lot në sy: “Sot Ilaria rilindi.” Njerëzit u ngritën në këmbë. Vendi ku ajo kishte ndjekur ëndrrat, tani mban emrin e saj. Respekt, dhimbje, kujtesë.
Por në Shqipëri, askush nuk tha një fjalë për Martinin. As një status. As një vizitë. Asnjë rresht ngushëllimi nga kryeministri, nga ministrja e arsimit, nga drejtoria e shkollës. As një kurorë me lule, as një marsh përkujtimor. Heshtje. Një heshtje që përpiqet ta fshehë krimin, ta minimizojë, ta mbyllë si të ishte një incident i zakonshëm. Madje as për sy e faqe, askush nuk troket në derën e familjes së Martin Canit për të thënë: “Na vjen keq”.
Vrasja që po e bëjnë të duket sikur s’ka ndodhur
Ngjarja është e rëndë, e papranueshme dhe mënyra si po sillet shteti me të është edhe më e frikshme. Një fëmijë vritet brenda një shkolle dhe shteti zgjedh të heshtë. Kemi të bëjmë me një kapitull të zi kolektiv. Dhe ky kapitull nuk po shkruhet nga kriminelët, por nga ata që kanë detyrë të ruajnë jetën, sigurinë dhe drejtësinë: mjekësia ligjore, shkolla, drejtësia, qeveria.
Instituti i Mjekësisë Ligjore nuk jep një raport të plotë, nuk bën ekspertizë për plagët e të mbijetuarit të ngjarjes. Prokuroria nuk e kërkon. Drejtoria e shkollës nuk bën transparencë. Ministria e Arsimit nuk ka asnjë komunikatë publike. E gjitha po sillet si një çështje e padukshme.
Drejtues të njollosur, institucione të heshtura
Në krye të Mjekësisë Ligjore është Bledar Xhemali, i njohur për skandale dhe lidhje me figura kriminale në të kaluarën. I shkarkuar dikur për falsifikim aktesh, i rikthyer më pas, ai përfaqëson më mirë se kushdo mënyrën si sistemi e ruan veten përmes heshtjes dhe rikthimit të të njëjtëve individë. Institucione që, në vend të drejtësisë, prodhojnë mjegull. Në vend të përgjegjësisë, mbulojnë njëri-tjetrin.
Drejtoresha e shkollës, Merita Nanaj, as nuk komunikoi me familjen, as nuk tha një fjalë publike. I vetmi reagim? Një status i thatë në Facebook. Asgjë më shumë. Mungesa totale e përgjegjësisë morale dhe institucionale.
Qeveri që hesht edhe për fëmijët
Nëse nuk reagon për një fëmijë të vrarë në shkollë, për çfarë reagon një qeveri? Nëse nuk dërgon një mesazh ngushëllimi, një fjalë, një lule, çfarë vlere ka e gjithë makineria shtetërore?
Vdekja e Martin Canit është vdekje fizike. Por fshirja e tij nga kujtesa është një vrasje morale që ndodh përditë. Dhe kjo është ajo që e bën këtë rast edhe më të rëndë. Pasi jeta e një fëmije nuk u mbrojt nga sistemi, tani po përpiqen të vrasin edhe kujtimin e tij. Dhe kjo, ndoshta, është edhe më mizore.
Por e vërteta nuk vdes me ta
Në këtë errësirë kolektive, ka ende shpresë. Ka ende njerëz që nuk heshtin. Qytetarë që nuk janë dakord. Media të pavarura që guxojnë të thonë të vërtetën. Sepse sado të përpiqen ta mbyllin këtë histori, ta fshehin në dosje të pluhurosura, Martin Cani nuk do të harrohet.
Dhe për sa kohë ka dikë që e kujton, që e përmend me zë të lartë padrejtësinë, kjo histori do të mbetet një plagë që nuk shërohet me heshtje. Sepse jeta e një fëmije vlen më shumë se çdo hallkë të një sistemi të kalbur.
Martin, nuk je i harruar dhe nuk do të heshtim!
