“Prisni ju se çfarë do të ndodhë sot.” Këto fjalë u thanë hapur në një klasë shkolle, përpara mësuesve, nxënësve dhe oficerëve të sigurisë. Autori i tyre, një adoleshent që më vonë do të merrte jetën e Martin Canit, madje tregoi edhe madhësinë e thikës. Askush nuk veproi.
Në një audio të regjistruar pas tragjedisë, dëgjohet zëri i një prindi: “Përgjegjësia juaj është që ata fëmijë mos vinin as orën e pestë as orën e gjashtë… Ai djalë kishte thënë ‘do të vij me një thikë kaq’, ua ka treguar dhe shokëve.”
Por ironia është edhe më therëse. Ogerta Manastirliu, ministrja aktuale e Arsimit që dështoi të mbrojë Martinin në shkollë, është e njëjta zyrtare që si Ministre e Shëndetësisë nënshkroi urdhrin fatal që i mbylli derën e kardiokirurgjisë duke detyruar ambulancat të shkojnë në Spitalin e Traumës në vend të QSUT-së. Një dështim në dy akte, me të njëjtën viktimë.
Prej shtatorit 2023, ajo qëndron në krye të sistemit arsimor. Manastirliu pasoi Evis Kushin. Para saj, postin e mbante Besa Shahini, e cila pasoi Lindita Nikollën. Por nëse të tjerat dështuan me sistemin arsimor, Manastirliu mban përgjegjësi të dyfishtë për tragjedinë e Martin Canit.
Situata alarmante e sigurisë në shkolla është konfirmuar nga vetë prindërit. “Në shkollën ‘Qemal Ataturk’ nuk kemi as oficerë policie, as punonjës socialë,” dëshmon një prind. Por edhe kur ka oficerë sigurie, ata janë të pafuqishëm. Dëshmia e tyre është drithëruese:
“Oficerët e sigurisë nuk përkrahen nga drejtuesit e shkollave. Janë në presion për problematikat që të mos i raportojnë, janë trajtuar si roje të rëndomtë dhe jo si urë lidhëse me policinë. Gjithmonë vlerësohen si spiunë. Përkrahja ka qenë e vakët dhe vlerësimi financiar. Paguhemi sa rojet e Bashkisë.”
Rasti i Martinit nuk është një rrufe në qiell të hapur. Një prind tjetër zbulon një model të rrezikshëm që po përsëritet: “Në klasën e vajzës ndodhet një fëmijë dhunues, ku para një viti ka dhunuar brenda klasës me grushta një djalë të asaj klase, duke përfunduar në spitalin Ushtarak me fraktura të rënda. Kemi dy vite që kërkojmë që drejtoresha të largojë atë fëmijë nga shkolla pasi çdo ditë në klasë ka sekuenca dhune.”
Kontrasti me vendet fqinje është drithërues. “Në Gjermani, çdo zënkë diskutohet menjëherë mes mësuesve dhe fëmijëve,” shpjegon mësuesja Migena Begolli. “Përfshihen psikologët, prindërit, stafi pedagogjik.” Në Greqi, sipas Aurela Kondurit, “kemi dëgjuar për mosmarrëveshje, por jo deri në këto përmasa tragjike.”
Por në Shqipëri, në vend që të ndërtohen sisteme parandalimi, shohim një rënie të vazhdueshme. Raporti i fundit i Agjencisë së Cilësisë së arsimit parauniversitar është alarmant. Vlerësimi më i ulët është për mospërmbushjen e aksesit gjithëpërfshirës në arsim. Në një kohë kur duhet të fokusoheshim te cilësia e arsimit, akoma luftojmë me braktisjen shkollore – 2505 nxënës jashtë shkolle vetëm në gjimnaz, dyfishi i braktisjes në shkollat 9-vjeçare.
Dështimi nuk është vetëm në parandalim, por edhe në reagim. Një oficere sigurie dëshmon: “Kam bërë kallëzim penal në Prokurori për një rast dhune dhe asnjë institucion nuk ka marrë masa për të gjithë situatën. Kam fakte të cilat janë dorëzuar tek OPGJ.” Pra, edhe kur ka përpjekje për të parandaluar tragjeditë, sistemi mbetet indiferent.
Kemi krijuar një kulturë ku përgjegjësia shmanget si një barrë e padëshiruar, ku paralajmërimet trajtohen si thashetheme dhe ku siguria e nxënësve sakrifikohet në altarin e rehatisë institucionale. Çdo hallkë e zinxhirit – nga mësuesi te drejtori, nga oficeri i sigurisë te ministri – ka mësuar të “delegojë” përgjegjësinë te tjetri, duke krijuar një vakum vdekjeprurës ku bien viktimë pikërisht ata që duhet të mbrojmë.
Tani që Martin Cani nuk është më, pyetjet janë të shumta por përgjegjësit heshtin. Një ministri që nuk jep llogari. Një drejtori shkolle që tenton të fshehë gjurmët. Një sistem që vazhdon të prodhojë viktima në vend që të mbrojë jetë.
Në këtë heshtje institucionale, dhimbja e familjes Cani bëhet edhe më e rëndë. Por më e rënda është se pa një ndryshim rrënjësor të sistemit, pa një përgjegjshmëri të vërtetë institucionale, pa një kulturë të re të sigurisë në shkolla, tragjedi të tilla rrezikojnë të përsëriten. Dhe atëherë do të jetë tepër vonë për të thënë “na falni”.
/gazetareforma.com
