Ndërsa përgatitet të hapë dy qendra të trajtimit të emigrantëve në Shqipëri në tetor, aty ku burrat afrikanë që kapen, do të procedohen për azil, qeveria italiane ka përballë një sërë sfidash të reja.
Sipas CNN, kjo është një lëvizje për të cilën administrata e djathtë thotë se do të luftojë trafikimin e qenieve njerëzore dhe do të lejojë vetëm ata që kanë realisht të drejtë të hyjnë në Bashkimin Evropian, por që ka provokuar kundërshtimin e grupeve të të drejtave të njeriut.
Të premten, Gjykata Evropiane e Drejtësisë vendosi se plani për t’i devijuar në det të hapur emigrantët që vijnë nga vendet që Italia i konsideron “të sigurta”, por që Bashkimi Evropian nuk i quan të tilla, nuk është i ligjshëm.
Megjithatë, vendimi i gjykatës nuk është detyrues. Ndaj Italia dhe Shqipëria nuk janë të ndaluara që të vazhdojnë me planin e tyre.
Qendrat – njëra në qytetin port të Shëngjinit dhe tjetra më tej në brendësi në Gjader – duhej të hapeshin më 1 maj pasi të dy vendet nënshkruan një marrëveshje dypalëshe nëntorin e kaluar, por “rrethanat e paparashikuara” duke përfshirë vonesat në ndërtim dhe burokracitë kanë shtyrë vazhdimisht hapjen e tyre.
Ministri i Brendshëm italian Matteo Piantedosi tha muajin e kaluar: “Do të nisim në tetor. Patjetër që ka pasur disa muaj vonesë, ka pasur disa kontrolle normale, në të cilat kemi zbuluar, për shembull, që terreni duhej të përforcohej. Kjo është e gjitha, vonesa shumë normale gjatë ndërtimit.”
Një zëdhënës i Piantedosi konfirmoi gjithashtu për CNN se qendrat do të inaugurohen në tetor, por nuk dha një datë të saktë.
Komisioneri i Lartë i Kombeve të Bashkuara për Refugjatët (UNHCR) është ftuar nga qeveria italiane për të monitoruar qendrat pasi ato të fillojnë punën, por as për të nuk është dhënë një datë fillimi. Përfaqësuesit që do të monitorojnë qendrat janë në gatishmëri për të qenë aty kur ato të hapen, tha një zëdhënës i UNHCR për CNN.
Në gusht, qeveria italiane hapi një qendër paraburgimi në afërsi të Agrigento-s, Siçili, e cila synonte të dublonte ato në Shqipëri duke strehuar burra që vijnë nga vende “të sigurta” për riatdhesim të shpejtë. Një gjykatë në Catania e shpalli qendrën të paligjshme sipas ligjit italian, por ai vendim u anulua dhe dy burra tunizianë u deportuan pa u përpunuar kërkesat e tyre për azil më 11 shtator, tha Piantedosi në një postim në X.
Migrimi përmes detit Mesdhe drejt Italisë dhe Maltës, është ulur me më shumë se 60% krahasuar me vitin e kaluar, sipas Ministrisë së Brendshme të Italisë dhe agjencisë evropiane Frontex. Ulja e shifrave të emigrantëve në Mesdheun qendror ka nënkuptuar një rritje të numrit të emigrantëve që përpiqen të arrijnë në Greqi dhe Spanjë, sipas statistikave të Frontex, dhe kryesisht për shkak të masave të marra ndaj anijeve të shpëtimit të OJQ-ve dhe udhëtimeve të shpeshta të kryeministrit Giorgia Meloni në Libi dhe Tunizi që ka shtuar presionin për të penguar nisjen e emigrantëve.
Pavarësisht rënies së numrave, qeveria italiane po vazhdon ta zbatojë politikën kundër imigracionit, e cila mbështetet gjerësisht nga votuesit e Melonit, e cila gëzon një vlerësim prej 44%, sipas një sondazhi të Ipsos në shtator 2024.
I ashtuquajturi “Procesi i Romës” i Melonit, për të cilin ajo thotë se synon të pengojë migrimin e paligjshëm dhe të trajtojë shkaqet e tij rrënjësore është parë me interes të madh nga kryeministri i Mbretërisë së Bashkuar Keir Starmer, i cili vizitoi kryeqytetin italian në shtator dhe premtoi 4.75 milionë euro për nismën.
“Ne folëm për marrëveshjen Itali-Shqipëri, e cila është një zgjidhje për të cilën qeveria britanike po tregon shumë interes dhe qartësisht i kemi ofruar të gjithë elementët për të kuptuar më mirë këtë mekanizëm”, tha Meloni gjatë një konference për shtyp pas vizitë dypalëshe.
Meloni tha se Starmer kishte shprehur interes për përdorimin e qendrave shqiptare për emigrantët që kalonin Kanalin Anglez, por presidenti shqiptar Edi Rama i tha Parlamentit Evropian më 19 shtator se qendrat ishin të hapura vetëm për migrantët e nisur nga Italia. “Kjo është një marrëveshje ekskluzive me Italinë, sepse ne i duam të gjithë, por me Italinë kemi dashuri të pakushtëzuar”, tha Rama.
Shqipëria ndodhet pikërisht përtej detit Adriatik nga Italia, por nuk është një vend anëtar i BE-së.
Në vitin 2023, më shumë se 157,000 njerëz mbërritën ilegalisht në Itali me varka nga Libia dhe Tunizia. Qindra kanë vdekur duke u përpjekur të arrijnë në brigjet italiane, duke e bërë çështjen e migrimit detar një çështje që të gjitha palët e spektrit politik bien dakord se duhet të menaxhohet më mirë.
Procesi i azilit është i gjatë, që do të thotë se shumë azilkërkues tërhiqen dhe largohen në periferi të shoqërisë italiane ose udhëtojnë në veri të Evropës.
Amnesty International e ka quajtur planin Itali-Shqipëri “të turpshëm”, duke thënë se emigrantët e kapur në det do të duhet të durojnë një udhëtim më të gjatë nga deti për në Shqipëri, një ndalim potencialisht të zgjatur pasi të jenë atje dhe një mundësi më të vogël të së drejtës së tyre për të kërkuar azil.
“Mos i komplimentoni gratë vendase”
Qendrat do të strehojnë deri në 3800 burra në të njëjtën kohë, të cilët do t’i nënshtrohen procesit të aplikimit për azil në Itali, thonë autoritetet italiane. Nëse nuk kualifikohen për azil, do të deportohen sërish në vendet “e sigurta”, sipas marrëveshjes mes Italisë dhe Shqipërisë.
Një nga 45 policët meshkuj të qendrave i thanë CNN se ata ishin trajnuar jo vetëm se si të sillen me migrantët dhe refugjatët e ardhur, por edhe se si të mos sillen me vendasit.
“Na është thënë që të mos jemi ‘shumë italianë’,” tha oficeri, i cili kërkoi të mos jepte emrin e tij pasi nuk është i autorizuar të flasë për njësinë. “Na u dha një manual që përshkruan se si të sillemi: pa lakuriqësi, mos u shoqëroni me gratë vendase dhe pini kafe ulur, jo duke qëndruar në këmbë në banak.”
Manuali i përshkruan gjithashtu shqiptarët si “njerëz modestë” dhe udhëzon oficerët e ardhshëm se si të mos sillen “superior” ndaj tyre. Flirtimi është një Jo-Jo. “Shmangni komplimentat ndaj femrave shqiptare në kontekste të ndryshme dhe në mënyrë të tepruar. Është një shoqëri konservatore. Burri që sheh gruan e tij duke u komplimentuar nga një burrë tjetër mund të reagojë keq,” paralajmëron manuali.
Në total, Italia siguron 500 vetë pjesë e personelit, që përfshin oficerë policie dhe ushtarakë, punonjës shëndetësorë dhe staf nga Ministria e Drejtësisë, me një kosto të vlerësuar prej 252 milionë euro (rreth 278 milionë dollarë), sipas Meloni. Madje, një vendas në Shëngjin ka hapur “Trattoria Meloni” për t’i bërë homazhe kryeministres italiane për investimin në Shqipëri, nga i cili mund të përfitojë financiarisht zona përreth.
Për më tepër, Italia do të paguajë 670 milionë euro (rreth 738 milionë dollarë) për kontratën fillestare pesëvjeçare për funksionimin e qendrave dhe gjithashtu do të paguajë për një perimetër të dytë sigurie që do të sigurohet nga rojet shqiptare për t’u siguruar që asnjë nga azilkërkuesit nuk mund të shpëtojë. . Kostoja shkon në rreth 7.5% të asaj që Italia shpenzon aktualisht në qendrat e saj të pritjes së emigrantëve, tha Meloni në qershor, duke folur përkrah Ramës.
“Rreziku i qartë”
Qendra portuale e Shëngjinit fillimisht do të ketë vetëm 880 vende dhe është vendi ku do të trajtohen të gjitha mbërritjet. Ata që kualifikohen për t’ia dëgjuar kërkesën për azil do të zhvendosen në qendrën në Gjadër, e cila do të hapet me 144 shtretër dhe më pas do të zgjerohet për të mbajtur 3,000 persona që presin një përgjigje për aplikimin e tyre nga Italia. Kompleksi ka gjithashtu një burg me 20 shtretër të sigurisë maksimale dhe shërbime mjekësore emergjente.
Marrëveshja thotë se vetëm emigrantët nga 22 vende të konsideruara nga Roma si “vendet e sigurta” do të dërgohen në Shqipëri, duke përfshirë burra nga Bangladeshi, aktualisht demografia me rritje më të shpejtë që mbërrijnë në Itali nga deti, sipas Ministrisë së Brendshme të Italisë.
“Vendet e tjera të sigurta” të listuara përfshijnë Egjiptin, Tunizinë dhe Bregun e Fildishtë, qytetarët e të cilëve përbëjnë një pjesë të madhe të të ardhurve. Gjykata Evropiane e Drejtësisë nuk i konsideron Tunizinë dhe Egjiptin plotësisht të sigurta, e cila është në thelb të vendimit të javës së kaluar.
Ata që janë nga vende që nuk konsiderohen të sigurta nga Roma, si Afganistani dhe Siria, fillimisht do të dërgohen në Shqipëri, por më pas do të transferohen në Itali për përpunim pasi të konfirmohet vendi i origjinës.
Politika e “trajtimit jashtë kufijve” të azilkërkuesve është kritikuar ashpër nga grupet e të drejtave të njeriut.
“Marrëveshja hodhi themelet për shkeljen e parimit të moskthimit dhe për zbatimin e praktikave të paligjshme të ndalimit,” tha për CNN Gianfranco Schiavone, president i Shoqatës së Studimeve Juridike mbi Migracionin me qendër në Itali, duke iu referuar rregullores së BE-së për emigrantët.
“Refoulement” është praktika ku azilkërkuesit ose refugjatët kthehen me forcë në një vend ku ata do të përballeshin me persekutim ose rrezik.
“Ekziston një rrezik i qartë që operacioni synon të fshehë një strategji për të krijuar qendra pritëse të paarritshme, larg syve kureshtarë dhe hetimeve gazetareske dhe nga makthi për t’u gjetur një vend në Itali, ku nuk ka asnjë administrator, asnjë politikan që t’i shohë ato”, tha Schiavone.
Piantedosi këmbëngul se hapja e qendrave shqiptare ka për qëllim të veprojë si një barrierë për emigrantët që kërkojnë të futen në Itali. Meloni, e cila bëri fushatë me premtimin për të “ndalur anijet”, ka theksuar politikat për investime në vendet e Afrikës së Veriut dhe ndëshkimin e anijeve të shpëtimit të emigrantëve të organizatave humanitare.
Organizata Ndërkombëtare për Migracionin e Kombeve të Bashkuara thotë se një rritje e vdekjeve të emigrantëve në det dhe një rritje e numrit të varkave me emigrantë që janë nisur nga Libia dhe Tunizia por janë fundosur në det, kanë kontribuar gjithashtu në një ulje të mbërritjeve të emigrantëve.
Çështjet se si duhen trajtuar mijëra emigrantë që kërkojnë të hyjnë në Evropë çdo vit, shpesh duke ikur nga lufta, persekutimi dhe varfëria dhe duke udhëtuar me varka, ngrihen kryesisht në vende si Italia, Greqia dhe Spanja, por pasojat shtrihen përtej këtyre vendeve të vijës së parë.
Një grup prej 15 vendeve evropiane, të udhëhequr nga Danimarka dhe duke përfshirë Italinë, i kanë kërkuar Bashkimit Evropian që të shqyrtojë gjetjen e “zgjidhjeve të reja”, si marrëveshja Itali-Shqipëri, për të ndihmuar në trajtimin e migracionit të parregullt dhe “krijimin e një më të drejtë, më humane, të qëndrueshme dhe një sistem efikas të azilit në mbarë botën.”
