Mungesa e një ligji specifik për mbajtjen e kafshëve të egra në Shqipëri ka krijuar terren të përshtatshëm për një fenomen shqetësues: shndërrimin e kafshëve të egra në kafshë shtëpiake dhe shitjen e këlyshëve të luanëve në Tik-Tok.
Një video e publikuar në rrjetet sociale, ku shfaqet një luan në oborrin e një shtëpie në fshatin Zharrëz të Fierit, ka nxjerrë në dritë këtë realitet të hidhur. Pronari pretendon se e gjeti luanin në rrugë dhe e strehoi.
Nga ana tjetër, organizata Four Paws ka paralajmëruar se vendi është kthyer në një vatër të mbajtjes së paligjshme të kafshëve të egra.
Hetimi policor dhe pretendimet e pronarit
Policia e Fierit ka nisur hetimet pas përhapjes së videos në rrjetet sociale, ku luani shihet teksa kafshon një shtetas, identiteti i të cilit nuk bëhet i ditur. Pronari i kafshës, shtetasi A. H., 52 vjeç, është identifikuar dhe ndaj tij është nisur procedimi në gjendje të lirë për “Shkelje të karantinës së bimëve dhe kafshëve”.
Në dëshminë e tij të plotë për autoritetet, A.H. ka deklaruar se luanin e kishte gjetur në rrugë, në Lushnjë, gjashtë muaj më parë. Ai pretendon se kafsha ka ngordhur para një muaji e gjysmë. Megjithatë, ky rast hedh dyshime për një rrjet më të gjerë të trafikimit të kafshëve të egra.
Kriza po rritet
Organizata Four Paws, pas një monitorimi të detajuar, ka dokumentuar një rritje alarmante të rasteve të mbajtjes së kafshëve të egra në Shqipëri. Vetëm gjatë periudhës 2023-2024 janë regjistruar mbi 27 raste ku përfshihen këlyshë luanësh dhe mace të egra.
Sipas të dhënave të organizatës, rreth 60-80 mace të egra mbahen ilegalisht nga biznese private në vend. Këto kafshë të egra përdoren kryesisht për reklamime në rrjete sociale, në video muzikore, apo si atraksione në restorante dhe hotele luksoze, duke u kthyer në një biznes fitimprurës por krejtësisht të paligjshëm.
Prej kohësh është vënë re një prirje alarmante në rrjetet sociale si Instagram dhe Tik-Tok, ku shiten këlyshë kafshësh të egra, përfshirë edhe luanë. Tregtia bëhet hapur, pa ndonjë kontroll apo ndërhyrje ligjore të qartë, pavarësisht rrezikut dhe ndalimeve të kërkuara nga organizatat ndërkombëtare.
Ministria e Turizmit dhe Mjedisit, pavarësisht denoncimeve të vazhdueshme nga organizatat mjedisore, nuk ka ndërmarrë ende masa konkrete për të ndaluar këtë fenomen në rritje.
Ky pasivitet i autoriteteve po inkurajon edhe më shumë tregtinë e paligjshme të kafshëve të egra.
Kuadri ligjor dhe ndëshkimet
Në Shqipëri, ligji aktual paraqet mangësi serioze në trajtimin e këtij fenomeni. Ligji Nr. 10465 “Për Shërbimin Veterinar” synon vetëm mbrojtjen e shëndetit të kafshëve dhe të shëndetit publik nga sëmundjet zoonotike, por nuk adreson në mënyrë specifike mbajtjen e kafshëve të egra në ambiente private.
Ndryshimet e vitit 2019 në Kodin Penal kanë sjellë disa përmirësime, duke vendosur sanksione më të rënda për keqtrajtimin e kafshëve.
Vrasja pa arsye e ligjshme e një kafshe dënohet me burgim deri në 2 vjet, ndërsa torturimi apo keqtrajtimi dënohet me burg dhe gjoba që shkojnë deri në 10,000 dollarë. Megjithatë, zbatimi i këtyre dispozitave mbetet problematik dhe shpesh herë autoritetet përgjegjëse kufizojnë ndëshkimet vetëm në gjoba minimale.
Nevojitet një ligj i posaçëm që të rregullojë mbajtjen e kafshëve të egra, duke përfshirë procedura të qarta për konfiskimin, rehabilitimin dhe sistemimin e tyre në mjedise të përshtatshme.
Rreziqet për komunitetin dhe kafshët
Mbajtja e kafshëve të egra në ambiente shtëpiake përbën rrezik të dyfishtë. Për komunitetin, prania e një predatori të rrezikshëm në zona të populluara është kërcënim i drejtpërdrejtë për sigurinë publike. Rastet e sulmeve nga kafshët e egra të mbajtura si kafshë shtëpiake janë raportuar shpesh në vende të ndryshme, duke rezultuar fatale në disa raste.
Për vetë kafshët, jeta në robëri shkakton vuajtje të thella fizike dhe psikologjike. Luanët dhe macet e tjera të mëdha kanë nevoja komplekse që nuk mund të përmbushen në një ambient shtëpiak. Ato kërkojnë hapësira të gjera për të lëvizur, ushqim specifik dhe kushte të veçanta për të ruajtur shëndetin e tyre mendor dhe fizik. Mbajtja në kafaze apo ambiente të kufizuara çon në sjellje jonormale, depresion dhe shpesh në vdekje të parakohshme.
Ndikimi në mediat sociale dhe përgjegjësia e influencuesve
Fenomeni i përdorimit të kafshëve të egra për “pëlqime” në rrjetet sociale po merr përmasa shqetësuese. Influencuesit dhe bizneset që përdorin këto kafshë për marketing po krijojnë një trend të rrezikshëm, duke normalizuar mbajtjen e kafshëve të egra si kafshë shtëpiake. Kjo praktikë jo vetëm që është e paligjshme, por edhe nxit të tjerët të blejnë apo të sigurojnë kafshë të egra përmes rrugëve ilegale.
Rasti i luanit në Fier duhet të shërbejë si moment reflektimi për institucionet dhe shoqërinë shqiptare. Nevojitet urgjentisht një ligj i posaçëm që rregullon mbajtjen e kafshëve të egra, forcimi i kontrolleve për zbulimin e rrjeteve të trafikimit dhe krijimi i qendrave të specializuara për rehabilitimin e kafshëve të konfiskuara.
Më e rëndësishmja, duhet një ndryshim në mentalitetin shoqëror ndaj kafshëve të egra. Tolerimi i mbajtjes së tyre në robëri jo vetëm shkel të drejtat e tyre natyrore, por tregon edhe një mungesë të thellë respekti për jetën e egër dhe ekuilibrat natyrorë. Kafshët e egra i përkasin natyrës, jo kafazeve tona.
