Përdorimi i sistemit arsimor si vegël elektorale ka mbetur një plagë e thellë për demokracinë shqiptare. Pavarësisht zhvillimit të dhjetë zgjedhjeve parlamentare dhe nëntë vendore që nga rënia e regjimit komunist, institucionet arsimore dhe administrata publike vazhdojnë të përfshihen në mënyrë të paligjshme në fushatat politike, veçanërisht në favor të partisë në pushtet, Partisë Socialiste.
Përdorimi i burimeve publike dhe presioni mbi mësuesit
Komiteti Shqiptar i Helsinkit (KShH) dhe Qëndresa Qytetare (QQ) kanë dokumentuar dhjetëra raste të abuzimit me asetet publike gjatë zgjedhjeve të fundit në 2021, 2022 dhe 2023. Raportimet përfshijnë përdorimin e zyrave shtetërore, mjeteve të komunikimit institucional dhe përfshirjen e mësuesve në aktivitete partiake.
Drejtoresha ekzekutive e KShH-së, Erida Skëndaj, vëren një model të përsëritur të shpërdorimit të pasurive publike që dëmtojnë integritetin e garës zgjedhore. Në të njëjtën linjë, Rigels Xhemollari nga QQ thekson se administrata është shndërruar në “armë elektorale” nga partia në pushtet.
Sipas Prokurorisë së Përgjithshme, deri më 23 prill 2025 janë regjistruar katër kallëzime penale, dy prej të cilave për “Përdorim të funksionit publik për veprimtari politike ose zgjedhore” sipas nenit 328/a të Kodit Penal.
Arsimi nën presion – dëshmi të drejtpërdrejta
Një ndër fushat më të ndjeshme të shfrytëzimit politik është sistemi arsimor. Dëshmitë e mësuesve si Neki Hysa, Silva Sufali dhe Rifani Zhuzhi nxjerrin në pah një klimë presioni politik dhe angazhimi të detyruar në fushata, përfshirë përhapjen e përmbajtjeve politike në rrjete sociale apo pjesëmarrjen e nxënësve në takime elektorale.
Neki Hysa, mësues historie me afro 40 vite përvojë, rrëfen përjashtimin e tij nga puna në vitin 2017 për shkak të bindjeve të tij politike, ndonëse rezultonte i pari në portalin e mësuesit. Pas një përballjeje publike, ai u rikthye në detyrë.
Silva Sufali, mësuese e matematikës dhe koordinatore cilësie në Elbasan, denoncon transferimin e saj të detyruar kur ishte shtatzënë dhe papunësinë e bashkëshortit si pasojë e bindjeve të tyre politike. Ajo përmend edhe uljen e vlerësimit të saj profesional nga “Definitiv” në “Provizor”.
Rifani Zhuzhi, mësues gjimnazi në Peshkopi, rrëfen për ndjekje gjyqësore të motivuar politikisht dhe për përfshirjen e nxënësve në tubime politike, përfshirë takime në Pallatin e Kongreseve në Tiranë dhe në Pallatin e Sportit në Peshkopi. Sipas tij, presioni ushtrohet në mënyrë të heshtur, përmes zyrave dhe patronazhistëve.
Roli i rrjeteve sociale dhe shpërndarja e përmbajtjes politike
Përfshirja virtuale e shkollave është bërë një tjetër mjet i fushatës. Monitorimi i 10 ditëve të para të fushatës nxori në pah ndërveprimin e rregullt të faqeve zyrtare të shkollave me postimet e ministres së Arsimit, Ogerta Manastirliu, ndërsa faqja zyrtare e Ministrisë së Arsimit mbetet më pak aktive.
Sipas Skëndajt nga KShH, kjo përbën shkelje të legjislacionit zgjedhor dhe ndikon te prindërit apo nxënësit që kanë mbushur moshën për të votuar. Nga ana tjetër, Xhemollari shton se kjo sjellje është rezultat i urdhrave të brendshëm. Disa drejtorë shkollash kanë përshëndetur denoncimet publike për t’i përdorur si justifikim për të mos shpërndarë më përmbajtje politike.
Shkollat shpërndajnë propagandë, por nuk kanë staf mbështetës
Sipas Xhemollarit, shkollat shpesh caktojnë dikë për të shpërndarë përmbajtje të ministres në rrjete sociale, ndërkohë që nuk kanë roje apo psikologë për nxënësit. Kjo situatë nënvizon se burimet njerëzore në arsim po përdoren në mënyrë të gabuar.
Megjithë përpjekjet për të rregulluar përdorimin e faqeve zyrtare në rrjete sociale gjatë fushatave – siç është vendimi i Komisionerit Shtetëror të Zgjedhjeve i 3 prillit – shumë institucione arsimore vazhdojnë të shpërfillin këtë rregullore.
Shkelje ligjore të padukshme dhe heshtje zyrtare
Nga monitorimi rezulton se shumë gjimnaze përdorin faqet e tyre thuajse ekskluzivisht për të shpërndarë përmbajtjet e Manastirliut, kryetarëve të bashkive dhe vetë kryeministrit Edi Rama. Kjo ndodh në një kohë kur faqja zyrtare e Ministrisë së Arsimit ka ndërveprim minimal me të njëjtat shkolla.
Mateo Yskollari, analist nga QQ, deklaron se kufiri mes shtetit dhe pushtetit është zbehur dhe se fushatat elektorale po ngjyrosin komunikimin me komunitetin shkollor me mesazhe të qarta për orientim votash.
Në përgjigjen me shkrim për Citizens, Ministria e Arsimit pretendon se ka njoftuar institucionet për detyrimet ligjore dhe se nuk ka konstatuar shkelje të Kodit Zgjedhor. Por fotot dhe ndërveprimet në rrjete sociale tregojnë të kundërtën, me shkolla që shpërndajnë aktivitete nga zona të largëta, vetëm për të promovuar figurat politike.
Në vend të edukimit, propagandë
Sistemi arsimor, në vend që të jetë një terren neutral dhe edukativ, po transformohet në një hapësirë propagandistike ku mësuesit dhe nxënësit përdoren për interesa politike. Ky fenomen, i kombinuar me presionet personale dhe institucionale, lë pasoja të thella në etikën dhe funksionin e shkollës shqiptare.
Nëse këto praktika nuk ndalohen me masa të forta ligjore dhe administrative, arsimi do të vazhdojë të jetë një instrument politik, në vend që të jetë motori i emancipimit dhe zhvillimit demokratik.
