Më 23 shtator, rrugët e Preshevës do të mbushen me mijëra shqiptarë, të vendosur për të kërkuar të drejtat e tyre themelore. Kjo protestë e re, me moton “Marsho për identitet dhe dinjitet”, vjen si vazhdim i lëvizjes që filloi në Bujanoc muajin e kaluar, duke treguar se shqiptarët e Luginës së Preshevës nuk janë gati të heqin dorë nga lufta e tyre për barazi.
Ardita Sinani, kryetarja e komunës së Preshevës, njoftoi sot se marshimi do të nisë nga stadiumi i qytetit në orën 13:00 dhe do të përfundojë në qendër të Preshevës. Ky lajm vjen si një jehonë e protestës masive të 12 gushtit në Bujanoc, duke sinjalizuar një intensifikim të presionit ndaj autoriteteve serbe.
“Le të marshojmë për barazi dhe drejtësi!” – thirrja e Sinanit reflekton frustrimin e akumuluar ndër vite të një komuniteti që ndihet i diskriminuar dhe i lënë pas dore. Kërkesat mbeten të pandryshuara: ndërprerja e pasivizimit të adresave, njohja e diplomave, krijimi i mundësive për punësim, dhe institucione të hapura për të gjithë.
Pasivizimi i adresave, një praktikë që ka “zhdukur” administrativisht mijëra shqiptarë nga regjistrat zyrtarë, vazhdon të jetë në qendër të pakënaqësisë. Kjo politikë ka lënë shumë banorë pa të drejtën e votës, pa qasje në shërbime shëndetësore, dhe pa mundësi për të regjistruar fëmijët në shkollë.
Njohja e diplomave të Universitetit të Prishtinës mbetet gjithashtu një çështje kritike. Mijëra të rinj shqiptarë të Luginës, të diplomuar në Kosovë, kthehen në shtëpi vetëm për të zbuluar se diplomat e tyre janë të pavlefshme në Serbi, duke i lënë ata të bllokuar mes ëndrrave të tyre profesionale dhe realitetit të hidhur ekonomik.
Sinani thekson se kjo protestë është për “zbatimin e Marrëveshjeve të nënshkruara dhe për përmbushjen e detyrimeve të shtetit ndaj shqiptarëve të Luginës së Preshevës”. Kjo i referohet planeve të ndryshme, përfshirë Planin 7-pikësh të vitit 2013, që premtonte përmirësime por që kurrë nuk u zbatua plotësisht.
Ndërkohë, komuniteti ndërkombëtar vazhdon të mbajë një qëndrim të rezervuar. BE-ja, pavarësisht thirrjeve të përsëritura, ka kufizuar reagimin e saj në deklarata të përgjithshme për respektimin e të drejtave të pakicave, pa marrë masa konkrete.
Protestat e vazhdueshme po sfidojnë jo vetëm autoritetet serbe, por edhe vetë komunitetin ndërkombëtar. A do të vazhdojë BE-ja të sakrifikojë të drejtat e pakicave në emër të “stabilitetit” rajonal? Apo do të shohim më në fund një qasje më aktive në adresimin e këtyre shqetësimeve?
Për shqiptarët e Luginës së Preshevës, çdo ditë që kalon pa zgjidhje është një ditë e humbur drejt një të ardhmeje më të mirë. Mesazhi i tyre është i qartë: ata nuk do të pranojnë më pak se barazia dhe dinjiteti që meritojnë.
Pyetja mbetet: A do të jetë kjo demonstratë katalizatori i ndryshimit të vërtetë, apo thjesht një episod tjetër në vazhdën e gjatë të luftës së shqiptarëve të Luginës për të drejtat e tyre themelore? Bota vështron, ndërsa Presheva përgatitet të bëhet epiqendra e një lëvizjeje që mund të riformësojë jo vetëm të ardhmen e Luginës, por edhe dinamikat e gjera të Ballkanit.
