Intervistë me Zv.ministren e Financave dhe Ekonomisë, Vasilika Vjero
Projektligji do të rishikojë kategorizimin e pasurive të paluajtshme që do të taksohen, koeficientët e taksimit, si për ndërtesat, edhe parcelat. Ndër të tjera, drafti rishikon edhe kategoritë e reja që do të përjashtohen në të ardhmen nga taksa mbi pasurinë e paluajtshme. Përfundimi i Kadastrës Fiskale do të jetë sistemi i decentralizuar që i vjen në ndihmë pushtetit vendor me më tepër të dhëna për pasuritë e paluajtshme, në funksion të miradministrimit të taksës.
Projektligji i ri i Ministrisë së Financave dhe Ekonomisë “Për taksën mbi pasurinë e paluajtshme” parashikon se nga 1 janari 2026 do të zbatohet taksa mbi pasurinë e paluajtshme bazuar në vlerën e tregut për ndërtesat dhe nga 1 Janari 2028 do të zbatohet taksa mbi pasurinë e paluajtshme bazuar në vlerën e tregut për parcelat.
Zv.ministrja e Financave dhe Ekonomisë, Vasilika Vjero, në intervistën për “Monitor”, solli shembujt konkretë të llogaritjes së detyrimit për kategorinë e ndërtesave dhe parcelës me shkallën e re të taksimit që parashikohet të zbatohet në të ardhmen, e mbështetur te vlera e tregut. Znj. Vjero tha se për të amortizuar shtimin e detyrimit te taksapaguesit do të ndryshojë mënyra e pagesës. Për taksën e mbi pasurinë e paluajtshme, mënyra e pagesës është përcaktuar të jetë me dy këste, jo me pagesa mujore siç zbatohet aktualisht. Për banesën e parë, drafti parashikon edhe zbritje 50% të vlerës së vlerësuar, por në çdo rast, jo më shumë se pragu maksimal i zbritjes i përcaktuar në dokument. Ndërsa parashikon që për dy vitet e para, pronarët e parcelave do të paguajnë 50% të detyrimit.
Znj. Vjero, çfarë parashikon në tërësi projektligji i ri për taksën mbi pasuritë e paluajtshme, risitë që sjell te modeli i taksimit për ndërtesat dhe parcelat?
Projektligji i ri është hartuar vetëm për taksimin e pasurisë së paluajtshme, për shkak të rëndësisë së arkëtimit të kësaj takse te pushteti vendor. Aktualisht, sistemi i taksave për këto kategori është i përfshirë në ligjin për taksat vendore.
Legjislacioni i ri rishikon një sërë aspektesh, që nga përgjegjësitë për njësitë e qeverisjes vendore, mënyrën e taksimit të pasurisë së paluajtshme e mbështetur në vlerën e tregut dhe jo mbi çmimet e referencës në lekë për hektar, apo për metër katror, siç trajtohen aktualisht trualli dhe toka bujqësore.
Në anën tjetër, projektligji do të rishikojë kategorizimin e pasurive të paluajtshme që do të taksohen, koeficientët e taksimit, si për ndërtesat, edhe parcelat. Ndër të tjera, drafti rishikon edhe kategoritë e reja që do të përjashtohen në të ardhmen nga taksa mbi pasurinë e paluajtshme.
Përfundimi i Kadastrës Fiskale do të jetë sistemi i decentralizuar që i vjen në ndihmë pushtetit vendor me më tepër të dhëna për pasuritë e paluajtshme, në funksion të miradministrimit të taksës.
Drafti sjell edhe ndarjen e përgjegjësive mes pushtetit vendor dhe qendror për administrimin e taksës së pasurisë së paluajtshme, ku rolin kryesor e rimerr qeverisja vendore.
Mjaft i rëndësishëm është edhe afati i zbatimit të taksës, që do të jetë nga viti 2026 për ndërtesat dhe viti 2028 për parcelat, duke i lënë një kohë të konsiderueshme përgatitjes së kuadrit ligjor, njohjes së publikut me të dhe më pas, implementimin e tij.
Si do të përcaktohen vlerat e reja për taksimin e pasurive të paluajtshme, a do të vazhdojë të mbështetet harta e vlerës mbi çmimet mesatare?
Drafti përcakton shtyllat kryesore sesi do të taksohet pasuria e paluajtshme dhe më pas do të miratohen aktet nënligjore lidhur me përcaktimin e hartës së vlerës që do të jetë baza e taksimit.
Sipas projektligjit për parcelat do të jetë Agjencia Shtetërorë e Kadastrës që do të përgatisë, në përputhje me legjislacionin në fuqi, zonat e vlerave dhe çmimet referuese.
Ndërsa Drejtoria e Përgjithshme e Taksës së Pasurisë nën varësinëe e Ministrisë së Financave dhe Ekonomisë do të përcaktojë, zonat e vlerave dhe çmimet referuese për njësitë e ndërtesave, si dhe vlerat e vlerësuara të pasurive të paluajtshme.
Kemi propozuar një vlerësim të ndarë për ndërtesat dhe parcelat, por pas përfundimit të konsultimit publik, do të nisë edhe konsultimi i brendshëm mes institucioneve publike, ku mund të ketë edhe ndryshime për autoritetin vlerësues, ku mund të jetë Agjencia Shtetërore e Kadastrës apo MFE, nëpërmjet Drejtorisë së Përgjithshme të Taksës së Pasurisë.
Ndërsa për mënyrën se si do të vlerësohet vlera e pasurisë së paluajtshme, format e vlerësimit janë të ndryshme, që nga vlerësimi në masë i pasurive të paluajtshme deri te vlerësimi individual.
Taksimi do të mbështetet më tepër nga vlerësimi në masë i pronave nëpërmjet kontratave të shitblerjes dhe çmimeve të tregut, pasi ai individual kërkon më shumë resurse.
Do të krijohen zonat e vlerës, faktorët e vlerës për ndërtesa të caktuara, siç është sipërfaqja, vendndodhja dhe elemente të tjera që do të jenë pjesë e vendimeve të Këshillit të Ministrave.
Taksa e ndërtesës për apartamentet aktualisht është sa 0,05% e vlerës së pronës, e llogaritur sipas çmimeve mesatare referuese. Si do të ndryshojë taksa e ndërtesës për apartamentet, sa rriten detyrimet për familjarët?
Pushteti vendor ka të drejtë të ndryshojë nivelin aktual të taksës së ndërtesës +30% apo -30%. Për të ardhmen është propozuar që shkalla e taksës për ndërtesat të rritet. Për ndërtesat rezidenciale parashikohet që shkallët e taksës të variojnë në intervalin nga 0,1% deri në 0,2%.
Njësitë vendore sërish do të kenë të drejtën të aplikojnë shkallën e taksës brenda intervalit të përcaktuar.
Megjithatë, projektligji ka parashikuar që për banesën e parë të zbatohet zbritje 50% të vlerës së vlerësuar. Pra të gjithë qytetarët që kanë një banesë do të përfitojnë 50% zbritje të vlerës së taksueshme.
Të gjithë individëve do t’u kërkohet të vetëdeklarohet vendbanimi primar për të përfituar zbritjen prej 50%, por në çdo rast, jo më shumë se pragu maksimal i zbritjes, i përcaktuar në projektligj, apo pragu maksimal i vendosur nga Këshilli Bashkiak.
Kjo masë është parashikuar për të mbrojtur shtresën e mesme të pronarëve të apartamenteve me sipërfaqe deri në 90 m² dhe jo për të përfituar zbritje të lartë pronarët e banesave me sipërfaqe të konsiderueshme.
Gjatë mbajtjes së dëgjesave me grupet e interesit, e kemi shpjeguar mënyrën se si do të zbatohet kjo masë, nëpërmjet dhënies së një shembulli.
P.sh., për një apartament me vendndodhje në Tiranë me sipërfaqe 72 m², çmimi i supozuar i vlerës së shtëpisë është 100,000 lekë/m². Vlera e shtëpisë është 7,200,000 lekë. Zbritja e vlerës së taksueshme është 3,600,000 lekë.
Nëse shtëpia do të taksohet me shkallën e taksës 0,12% detyrimi për t’u paguar në të ardhmen për këtë subjekt do të jetë 4,320 lekë në vit.
Taksa për t’u paguar aktualisht është 3,600 lekë në vit. Ndërsa për një apartament në Vlorë, një individ nga 1,705 lekë në vit që paguan aktualisht, në të ardhmen do të paguajë 2,046 lekë në vit.
Mënyra e pagesës është përcaktuar të jetë me dy këste, jo me pagesa mujore siç zbatohet aktualisht. Kjo do të rrisë administrimin e arkëtimit të të ardhurave dhe planifikimin eficient për përdorimin e tij nga pushteti vendor.
Nga konsultimet e deritanishme, kjo mënyrë pagese me dy këste nuk është kundërshtuar nga pushteti vendor.
Taksa e ndërtesës për ambientet me qëllim tregtar aktualisht është sa 0,2% e vlerës së pronës, e llogaritur sa dyfishi i çmimeve mesatare referuese. Po për bizneset, si do të jetë formula e re e llogaritjes së taksës së ndërtesës? A u shtohen detyrimet edhe kësaj kategorie?
Shkalla e taksës së ndërtesës për njësitë jorezidenciale parashikohet të variojë nga 0,15% deri në 0,25%. Vlera e pasurisë së paluajtshme do të përcaktohet sipas çmimeve të tregut.
Edhe këtë mund ta ilustrojmë nëpërmjet dhënies së një shembulli. Për një njësi shërbimi në Tiranë, me sipërfaqe 50 m² me nivel të vlerës që parashikohet të jetë 30,000 lekë për metër katror me shkallën aktuale të taksës, kjo njësi paguan 30,000 lekë në vit taksë.
Me draftin e ri, nëse do të aplikohet shkalla e taksës 0,15 deri në 0,25%, detyrimi për t’u paguar do të variojë nga 22,500 deri në 37,500 lekë në vit.
Pra detyrimi mund të jetë edhe më pak nga sa paguan sot një njësi e vogël shërbimi, por edhe me një diferencë rritje në vlerë 7,500 lekë, në varësi të shkallës së taksës që do të aplikohet.
Për të ilustruar barrën tipike për një taksapagues për ndërtesat industriale dhe bujqësore, kemi marrë shembullin e një ndërtese bujqësore me sipërfaqe 1,000 m² në Lushnjë, ku me shkallën e taksës aktuale 0,2% paguajnë 24,060 lekë në vit detyrim.
Me nivelet e reja të propozuara, pagesa e pritshme varion nga 15,000 lekë deri në 25,000 lekë. Do të ketë rritje 940 lekë të vlerës nëse do të aplikohet shkalla e taksës 0,25% dhe zbritje prej 9,060 lekësh nga detyrimi aktual nëse do të aplikohet shkalla e taksës 0,15%.
Si do të veprohet për taksimin e parcelës, duke përfshirë truallin dhe tokën bujqësore?
Toka bujqësore dhe trualli si për qëllime rezidenciale dhe biznesi sot taksohet në Lek për hektar apo metër katror.
Kemi propozuar që taksimi për këto kategori pasurie të mbështetet mbi vlerën e tregut dhe shkalla e taksës për parcela për qëllim banimi do të jetë 0,1% deri në 0,3%.
Për shembull, në Bashkinë e Tiranës, për truallin me sipërfaqe 500 m² për qëllim banimi, me nivelin e taksës prej 0,56 lekë për metër katror, detyrimi i pronarit aktualisht është rreth 300 lekë në vit, një detyrim më shumë se simbolik.
Kemi parashikuar të ketë rritje në vlerë të detyrimit që shkon deri në 13,036 lekë në vit. Pra për detyrimin ndaj truallit rezidencial do të ketë rritje, pasi është pothuajse i pataksuar.
Gjithmonë flasim për një projektligj që ende nuk është materializuar dhe llogaritja bëhet me çmime vlere të supozuara.
Për amortizimin e rritjes, projektligji parashikon që për dy vitet e para, tatimpaguesit do të paguajnë 50% të detyrimit, ose 6,518 lekë vitin e parë dhe 6,518 lekë vitin e dytë për të rimarrë ngarkesën e plotë fiskale në vitin e tretë të taksimit.
E njëjta formulë është propozuar për parcelat e tokës bujqësore. Për shembull, për sipërfaqen e tokës bujqësore 1 hektar për kategorinë e parë, në Bashkinë e Tiranës, niveli aktual i taksës është 5,600 lekë në vit.
Ndërkohë, ne parashikojmë që kjo shifër të shkojë te 10,000 lekë në vit, gati dyfishim i detyrimit, por për dy vitet e para do të aplikohet një zbritje nga vlera e vlerësuar e parcelës që i nënshtrohet taksimit një shumë e barabartë me 50% të vlerës së vlerësuar të parcelës.
Për Bashkinë e Lushnjës, ku çmimi i tokës është 700 lekë për metër katror, detyrimi vjetor i taksës për 1 hektar tokë të kategorisë së parë është 5,600 lekë. Në të ardhmen do të paguhet 7,000 lekë.
Vlen të theksohet se MFE tashmë ka nisur një proces të gjerë konsultimesh me bashkitë, përfaqësues të biznesit, të shoqërisë civile, të universiteteve publike dhe private nga ku kemi marrë mjaft sugjerime për kategorizimet e pasurisë së paluajtshme dhe nivelin e taksës.
Sugjerimet e tyre do të jenë objekt i rishikimit të dokumentit përpara fillimit të konsultimeve të brendshme mes institucioneve qeveritare.
Mbetet e paqartë pagesa e truallit për ndërtesat shumëkatëshe të banimit, te pallatet nga kush do të paguhet kjo taksë?
Të gjithë banorët do të paguajnë për sipërfaqen ndërtimore që ata kanë të regjistruar, qoftë me hipotekë apo të certifikuar, nëpërmjet një planimetrie për sa i përket taksës të ndërtesës.
Nëse godina ka një truall që është në funksion të saj, patjetër që taksa e truallit do të paguhet nga poseduesi.
Nëse bëhet fjalë për një shtëpi private apo vilë, e cila ka edhe ndërtim, edhe truall, taksa e ndërtesës do të paguhet sipas shkallës së parashikuar, ndërsa trualli që e rrethon ndërtesën, dhe jo trualli mbi të cilin është ngritur ndërtesa, nëse posedohet nga pronari, taksa do të paguhet mbi nivelin e parashikuar.
Për rastet e ndërtimeve shumëkatëshe rezidenciale, trualli është në pronësi të bashkive dhe nuk ngarkohen familjarët me taksën e truallit.
Krahasuar me nivelin aktual, sa parashikohet të rriten arkëtimet nga taksimi i pasurisë së paluajtshme?
Për një periudhë afatgjatë, parashikojmë që arkëtimet nga taksa e pasurive të paluajtshme të zënë 1% të Prodhimit të Brendshëm Bruto apo në vlerën e 13.5 miliardë lekëve.
Por gjithmonë, kjo vlerë arkëtimesh parashikohet të realizohet në përfundim të periudhës afatmesme, ku fillimisht do të nisë të taksohet ndërtesa rezidenciale dhe më pas trualli bujqësor dhe rezidencial, sipas vlerës së tregut.
Taksa e ndërtesës te familjarët arkëtohet nëpërmjet faturave të ujit. Drafti i ri nuk parashikon ndonjë agjent konkret përgjegjës për arkëtimet. Kjo do të thotë që do të ndryshojë agjenti për arkëtimin e taksës?
Është e drejtë. Në projektligj nuk kemi vendosur asnjë masë apo dispozitë ligjore për agjentin tatimor. Projektligji parashikon se bashkia është përgjegjëse për mbledhjen e detyrimr tatimore dhe përdorimin e masave të mbledhjes me forcë të detyrimeve tatimore të papaguara.
Edhe në diskutimet që kemi bërë me bashkitë e sqaruam se me propozimin tonë, pushteti vendor ka të gjithë hapësirën për të zgjedhur vetë agjentin tatimor me të cilin mendon se mund të mbledhë më shumë të ardhura.
Për këtë nuk e kemi vendosur në ligj, pasi do të kufizohej mundësia e agjentëve. Bashkitë mund të zgjedhin vetë agjentin që performon më mirë në vjeljen e të ardhurave.
Eksperienca ka treguar se sot nuk ka një agjent që performon mirë për vjeljen e të ardhurave. Fillimisht për taksën e ndërtesës u diskutua që arkëtimet të bëheshin nëpërmjet OSHEE, por më pas nuk u mundësua që OSHEE të kryente rolin e agjentit për pushtetin vendor.
Më tej u përcaktua që arkëtimet të kryheshin nëpërmjet ujësjellësve. Disa prej bashkive kanë rezultate pozitive nga arkëtimi i taksës, nëpërmjet ujësjellësve, por ka edhe bashki të tjera që nuk kanë pasur rezultate pozitive. Kjo është arsyeja që e kemi lënë të lirë nga bashkitë të zgjedhin agjentin e duhur.
Ne parashikojmë ngritjen dhe fuqizimin e sistemit të kadastrës fiskale, ku do të kryhet regjistrimi i njësive të pronësisë.
Qeveria do të garantojë vlerësimin në masë të pasurive të paluajtshme, kalkulimin e taksës për njësitë vendore deri në printimin e faturës dhe koordinimin me thesarin, nëpërmjet sistemit të decentralizuar të kadastrës.
E gjithë kjo do t’i mundësojë pushtetit vendor për të shpërndarë detyrimin dhe për të ndjekur debitorët, apo edhe elemente të tjera që lidhen me miradministrimin e të ardhurave./MONITOR
