Një studim sektorial i GIZ dhe Ministrisë së Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural, që merrte në analizë edhe industrinë e bimëve mjekësore dhe aromatike në funksion të IPARD III vitin e shkuar, sillte në vëmendje zinxhirin e vlerës. Referuar studimit nënvizohej se struktura e zinxhirit të vlerës është e fragmentarizuar.
“Fermerët nuk janë të organizuar në kooperativa. Numri i mbledhësve apo grumbulluesve më të vegjël është më i lartë, ndërsa përpunimi dhe eksporti kryhet nga 31 kompani eksportuese.
Struktura e zinxhirit të vlerës është relativisht e thjeshtë: kryesisht korrës dhe disa fermerë ua shesin grumbulluesve dhe këta të fundit te tregtarët me shumicë/eksportuesit. Shumë eksportues po përpunojnë bimët mjekësore dhe aromatike për të prodhuar vajra esencialë” – thuhej në studim.
Sa u takon përpunuesve, si hallka e fundit në zinxhirin e vlerës në varësi të shkallës së tyre të aktivitetit, tregtojnë mesatarisht 150 dhe rreth 2000 tonë bimë mjekësore në vit.
Kapaciteti i përpunuesve të vegjël, sipas studimit, varion nga 150 deri në 500 tonë në vit, dhe qarkullimi është më i ulët se 1 milion euro. Në intervistat me eksportuesit, disa nga problematikat në këtë hallkë janë kapaciteti përpunues i kufizuar, kapaciteti i ruajtjes, teknologjia jo e përshtatshme e përpunimit dhe më e rëndësishmja, mungesa e kapitalit qarkullues.
Shifrat, rriten eksportet në grupin e kozmetikës
Pavarësisht potencialit që ka vendi për të zhvilluar industrinë kozmetike, në vlera ajo mbetet ende një fraksion shumë i vogël, në raport me industritë e tjera.
Zgjerimi i përpunimit apo prodhimit të përbërësve që kanë vlerë të shtuar, kërkon investime të mëdha të cilat aktualisht janë sporadikë dhe të lidhura kryesisht me grumbulluesit apo eksportuesit e bimëve medicinale. Tendenca e kësaj industrie gjithsesi është e qarë me një rritje të shpejtë në eksporte edhe pse në vlerë modeste.
Të dhënat zyrtare të Institutit të Statistikave për kategorinë e eksporteve “Vajra thelbësorë dhe rrëshirat, përgatitjet e parfumeve, kozmetikës dhe tualetit” kanë një kërcim të beftë me 40 për qind nga viti 2020 në atë 2021 duke regjistruar 12.3 milionë euro.
Pas një ecurie të njëtrajtshme që luhatej në 770 mije euro deri në vitin 2015, duket se rritja ka nisur nga viti 2016 duke ruajtur këtë tendencë deri në vitin 2019, kur eksportet arritën 8.1 milionë euro. Pandemia, e cila ndikoi thuajse çdo segment të ekonomisë, e ka detyruar edhe këtë pjesë të bëjë një hap pas, me një rënie prej 8.8 për qind për ta rimarre veten menjëherë në vitin 2021.
Të marra në analizë, eksportet sipas shteteve tregojnë se deri në vitin 2016, ecuria ishte e ngjashme thuajse për të gjithë destinacionet, ku bëjnë pjesë Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Kosova, Austria, Maqedonia e Veriut, Spanja, Belgjika, Gjermania. Por në 2017 eksportet drejt SHBA-së pësojnë shkëputjen nga grupi tjetër duke regjistruar një rritje të shpejtë, që edhe pse me luhatjet e periudhës së pandemisë, kulmuan në vitin 2021 duke e bërë vendin kryesor, me 47% të totalit. E dyta pas SHBA-ve është Kosova, me 38%.
Bimët mjekësore, Shqipëria prodhon 330 lloje, më të eksportuarat sherbela dhe livanda
Në Shqipëri kultivohen ose mblidhen mbi 330 lloje bimësh mjekësore dhe aromatike.
Një publikim i posaçëm i Agjencisë Shqiptare të Investimeve të Huaja, i cili përmbledh ecurinë e sektorit në tërësi, nënvizon se vendi ynë është ndër 25 eksportuesit kryesorë të bimëve mjekësore dhe aromatike në botë.
Të paktën 95% e gjithë prodhimit orientohet drejt eksportit. Sipas AIDA-s, rritja e eksporteve të këtij grupi ka qenë e vazhdueshme edhe pse në total, të ardhurat e gjeneruara mbeten modeste. Në vitin 2020, këto eksporte llogariteshin 44 milionë euro.
Rreth 32% e eksporteve të këtij grupi orientohen drejt Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe po kaq, edhe drejt Gjermanisë. Në Turqi rreth 10% dhe po kaq edhe në Francë. Shumica e prodhimit bëhet nga mbledhja e gjerë nga individë të pavarur, çka përbën 80%, kurse pjesa tjetër është e kultivuar.
Por cilat janë bimët mjekësore dhe aromatike më të eksportuara?
Në vend të parë, sipas përmbledhjes së AIDA-s, është sherbela dhe pas saj vjen livanda (levander), rigoni është i treti dhe më pas trumza, mollët e egra.
Shqipëria është furnizues kyç i tregut të SHBA me sherbelë dhe tregut gjerman me trumzë.
“Fermerët në Shqipëri aktualisht kultivojnë, grumbullojnë dhe eksportojnë 186 lloje të bimëve mjekësore dhe aromatike nga 330 llojet e bimëve mjekësore dhe aromatike që rriten në total në Shqipëri. Sektori punëson mbi 90,000 punonjës, 10% e të cilëve janë gjithashtu të angazhuar në kultivimin e bimëve në një sipërfaqe prej mbi 6000 hektarë”, – vlerëson publikimi.
Sipas AIDA-s, bimët mjekësore dhe aromatike në Shqipëri rriten kryesisht në Shkodër, Malësi e Madhe, Korçë, Elbasan, Berat, Gjirokastër dhe Kukës. Tradicionalisht, bimët mjekësore të egra në Shqipëri eksportohen si lëndë e parë. Ato përpunohen më tej dhe paketohen në tregjet e eksportit, për t’u shitur me çmim më të lartë.
Aktualisht operojnë 40-50 kompani eksportuese MAP Shqipëria, pjesa më e madhe e tyre i përpunon më tej bimët për prodhimin e produkteve si vajrat esenciale./RevistaMonitor
